Kalifaat: stromen bloed voor een vaag ideaal

Stad na stad nam de strijdgroep Isis afgelopen week in Irak in. De strijders verwachten hun heil van een islamitische superstaat. Maar hoe die eruit moet gaan zien en wie de kalief zou moeten worden, blijft onduidelijk.

Vorig jaar wapperde hij nog trots boven een Haags trapveldje. Nu viert de zwarte vlag met in witte letters de islamitische geloofsbelijdenis triomfen in het noorden van Irak. Daar is het menens. De islamitische strijdgroep Isis heeft aanzienlijke gebieden in Syrië en Irak onder controle gekregen en heeft haar positie indrukwekkend versterkt. Isis staat voor de islamitische staat in Irak en de Levant. In het Arabisch is de afkorting Daïs, wat associaties oproept met vertrappen of verpletteren, en dat past wel aardig bij de aard van deze organisatie. Ook de Europese afkorting, Isis, is toepasselijk, zij het op een andere manier. Isis is de beroemdste godin in de oude Egyptische mythologie en ook de ideologie van de strijdgroep Isis is doordrenkt van mythologie. Haar hoofden en handen hakkende strijders gebruiken als richtsnoer verhalen over de begintijd van de islam, een mengsel van rijke fantasie en verminkte historische feiten. De Arabieren hebben voor het soort islam dat groepen als Isis willen verspreiden een woord bedacht: takfiri. Het betekent zoiets als 'verketteren'. Takfiri-moslims verklaren andersdenkende geloofsgenoten tot kaafirs, ongelovigen. Ze beschouwen hen zelfs als afvallige moslims, die de dood verdienen. In de jaren negentig maakte Algerije kennis met de takfiri-islam. Takfiri's richtten daar 's nachts gruwelijke bloedbaden aan in dorpen. Geestverwanten van die Algerijnse takfiri's uit de jaren negentig zaaien momenteel verderf in onder andere Mali, Nigeria en de Sinaï. De Nederlandstalige website dewarereligie.nl noemt dit bloeddorstige schoelje liefkozend 'onze broeders'. Ook over Isis ('onze broeders in Irak') zijn de nodige gruwelen al bekend, zowel in Irak als in Syrië. Honderdduizenden inwoners van de Iraakse stad Mosoel zijn gevlucht. Deels probeerden ze aan oorlogsgeweld te ontkomen en ook de uitval van de waterleiding en andere diensten stimuleerden hen om te vertrekken. Maar de reputatie van Isis zal ook wel een rol hebben gespeeld. Zelfs Al-Kaida, toch geen zachtzinnige club, brak met Isis omdat die club niet luisterde naar Al-Kaidaleider Ayman Zawahiri, maar misschien ook omdat Isis begon te lijken op de Algerijnse dorpen-moordenaars, die destijds zelfs ernstige uitbranders kregen van Osama bin Laden.

Territoriale ambities
Isis begon haar activiteiten in Irak, enige jaren na de Amerikaanse inval in 2003 en de val van de Iraakse dictator Saddam Hoessein. De in 2011 uitgebroken opstand in Syrië bood kansen voor uitbreiding van het werkterrein. Isis vocht in dat land aanvankelijk samen met andere opstandelingen tegen Assad maar speelde de Syrische dictator later juist in de kaart. Isis raakte slaags met nota bene een geestverwante, aan Al-Kaida gelieerde strijdgroep, Jabhat al-Nusra, die ook meevecht tegen Assad. De vijanden van de dictator begonnen elkaar te beoorlogen, tot diens grote vreugde. Het was de ene heilige oorlog tegen de andere. Er doet zich nu het wonderbaarlijke verschijnsel voor dat een aan Al-Kaida gelieerde strijdgroep, Jabhat al-Nusra, westerse belangen verdedigt. Want uitgerekend die Al-Kaida-club ging vanaf januari voorop in de strijd tegen Isis, vijand van alles wat westers is. Er zijn bemiddelingspogingen, maar als die mochten mislukken dan zou je de absurde situatie kunnen krijgen dat Isis tegelijk moet vechten tegen Amerikaanse drones, Al-Kaidastrijders, het Syrische regeringsleger, het Vrije Syrische leger (oppositie) en ook nog eens Iran, het Iraakse leger en Iraakse vrijwilligers. Van een grote coalitie tegen Isis kun je dan nog niet spreken, want die groepen blijven ook gewoon met elkaar vechten. Isis zal niet zwaar tobben over het verwijt dat het Assad in de kaart speelt. Isis 'denkt ruimer', ziet een goddelijk plan voor deze wereld, waarin Assad een lelijk bijrolletje als kleine schurk speelt, die de komst van een groot verenigd moslimrijk hoogstens even kan vertragen. Ook om sympathie van de grote massa's is het Isis niet begonnen. Rekrutering van jonge desperado's, uit het Midden-Oosten maar ook uit Europa, is belangrijker. Hen probeert de beweging aan zich te binden, als soldaten. Dat doe je bijvoorbeeld door op te scheppen over je eigen wreedheden want die gelden bij de doelgroep als sexy. Het is niet gemakkelijk te zeggen wat Isis nou wil en ook niet wat haar echte militaire mogelijkheden zijn. Op internet is een kaartje te vinden met de voorlopige territoriale ambities: het grondgebied van Koeweit, Irak, Libanon, Syrië, Jordanië, Israël, Palestina, de Sinaï en nog wat grensgebieden die nu toebehoren aan Turkije, Iran en Saoedi-Arabië. Het liegt er niet om, maar is in de denkwereld van de moordlustige luchtfietsers toch niet meer dan een bescheiden opstapje naar het eigenlijke doel: een wereld-omspannende islamitische superstaat, het 'kalifaat', wat dat ook mag inhouden.

Verdedigings-djihad
De hoofden van dit soort extremisten zitten vol met nevelige noties, waaronder: djihad (heilige oorlog), sharia (islamitische wet) en kalifaat. De opvattingen van moslims over de djihad lopen uiteen. Volgens de mystieke islam is de djihad vooral een innerlijke strijd van de mens tegen de eigen slechte neigingen. Een gewapende djihad is alleen toegestaan ter verdediging van de moslimwereld. Een aanvallende djihad geldt bij gematigde moslims als verboden. Een probleem is dat het onderscheid tussen een aanvals- en een verdedigingsoorlog soms onduidelijk is, al was het maar omdat de aanval vaak de beste verdediging is. Sommige radicale denkers rekken het begrip verdedigings-djihad zo ver op dat in feite elke oorlog eronder valt, anderen keuren de aanvallende djihad zelfs principieel goed. Ze verwijzen naar de begintijd van de islam, in de zevende eeuw. Volgens het overgeleverde verhaal veroverden toen moslims in enige decennia een wereldrijk dat zich uitstrekte van India tot Zuid-Frankrijk. Was dat dan geen aanvalsdjihad, schamperen radicalen. En waren de djihadstrijders van het eerste uur soms niet de beste moslims die er ooit op aarde hebben rondgelopen? Die vele meningen over de djihad zijn alle gebaseerd op de sharia, en daaruit blijkt wel op hoeveel verschillende manieren die kan worden uitgelegd. Over dat overgeleverde verhaal over de begintijd van de islam is in wetenschappelijke kringen overigens veel te doen, omdat het weinig steun krijgt van eigentijdse bronnen, zoals munt-opschriften, archeologische vondsten en oude inscripties. Ook biografieën van de profeet Mohammed zijn geen serieuze historische bronnen. Maar dat doet voor de djihadstrijders niet ter zake want zij geloven vurig in die doorvertelde geschiedenissen. En dus denken ze ook dat na de dood van Mohammed een handjevol woestijnstrijders twee wereldrijken op de knieën dwong, met als sterkste wapen hun onwrikbare geloof. De eeuwenlang overgeërfde euforie over die glorieuze overwinning klonk door in dewarereligie.nl, in de triomfantelijke melding dat achthonderd djihadstrijders van Isis dertigduizend Iraakse militairen op de vlucht hadden gejaagd. Als je dat leest weet je als goede verstaander op wiens hand God nu is, bijna veertienhonderd jaar na het succesvolle militaire optreden van de eerste moslims.

Oppermachtige vorst
In dit soort kringen heerst een hunkerend verlangen naar een terugkeer naar de 'ideale samenleving' van de eerste moslims. Invoering van de sharia zou een stap zijn in de verwezenlijking van dat doel. Dat klinkt logisch, maar het is de vraag of het dat ook is. Want de sharia heeft zich pas in de loop van eeuwen ontwikkeld en bestond nog niet in de tijd van de eerste moslims. Als je terug wil naar die tijd zou je logisch gesproken dus de sharia juist moeten afschaffen in plaats van haar in te voeren. Dan is er nog het 'kalifaat', ook een mistig begrip. Een kalifaat is een rijk of regering onder leiding van een kalief. Het woord kalief roept dromerige associaties op met de sprookjes van duizend en een nacht en het middeleeuwse Bagdad, van waaruit een oppermachtige vorst, de kalief, de hele moslimwereld regeerde. Ook de djihadstrijders verwachten hun heil van een islamitisch rijk dat de bestaande moslimstaten in zich verenigt, met een stevige en rechtvaardige kalief aan het roer die regeert volgens wetten van God, de sharia. Wie in de moderne tijd die kalief zou moeten worden blijft onduidelijk. Als strijders kun je wel alvast een begin maken met de invoering van de sharia door hoofden of ledematen van zondaars te amputeren, en al dan niet op YouTube te zetten. Dat pralen met de eigen wreedheid duidt toch wel op een verschil tussen Isis en de 'seculiere' militaire bruten die vroeger Irak regeerden. Onder Saddam Hoessein stierven er jaren aaneen alleen al in één gevangenis, Abu Ghraib, elke week vijfhonderd mensen aan de galg. Maar er was toen nog geen YouTube en Saddam deed, in tegenstelling tot Isis, juist zijn uiterste best zijn vuile was binnenshuis te houden. Hij had daarmee verbazend veel succes, want weinig columnisten of politieke commentatoren hebben het, als ze over Irak schrijven, ook maar met een woord over Saddams massagraven of het gifgas met zoete appeltjes-geur waarmee hij in 1988 in de Koerdische stad Halabja ruim vijfduizend mensen vermoordde.

Valse illusie
De djihadstrijders hebben wel meer aartsvijanden maar de ergste in hun ogen zijn de sjiitische moslims, die zowel in Iran als Irak de meerderheid van de bevolking uitmaken. Ze beschouwen hen als afgodendienaren. Die blinde haat koesterde ook Saddam (zelf soennitisch moslim). Hij liet vooral sjiieten ombrengen, niet boven de grond en zichtbaar voor iedereen, zoals Isis doet, maar bij voorkeur in ondergrondse ruimtes, zoals de gevangenis van Abu Ghraib, zonder zelfs maar de familie op de hoogte te stellen. Officieel pleegde Saddam zijn wandaden niet uit godsdienstige motieven. Zijn bewind heette seculier te zijn. Een van de problemen in de moslimwereld is dat van oorsprong westerse begrippen uit de Verlichting, zoals seculier en liberaal, besmet zijn geraakt doordat tirannen ze hebben misbruikt. Mede daardoor kon bij veel mensen de valse illusie ontstaan dat invoering van de sharia zo gek nog niet zou zijn. Isis is een van die misbaksels die het resultaat zijn van die valse illusie.

Opmars gaat gewoon door
De opmars van de Islamitische Staat van Irak en Shaam (ISIS) in Irak gaat onverminderd door. Vandaag hebben de mujahidien de oliestad Baiji bereikt en daar de grootste raffinaderij van Irak omsingeld. Ook bij Baghdad kwam het tot gevechten. Gister werd Tal Afar al ingenomen door de mujahidien.

Irak beschuldigt Saudi Arabië van geweldsgolf
Irak heeft ondertussen de vinger naar Saudi Arabië gewezen. Volgens Irak zouden de Saudiërs ‘terroristische groeperingen’ financieel ondersteunen. “We houden Saudi Arabië verantwoordelijk voor het financieel en moreel steunen van de groepen. En daarbij de misdaden die men kan kwalificeren als genocide: het verspillen van Iraaks bloed, het vernietigen van Iraakse instituties en het molesteren religieuze en historische plekken”, liet Irak in een verklaring weten. De beschuldiging is vreemd en in tegenstrijd met het bericht dat zij gisteren naar buiten brachten. Toen zou nog blijken dat ISIS volledig zelfstandig opereert.

VS sturen militairen
De Verenigde Staten staan totaal niet te springen om het sturen van nieuwe militairen, maar zal er toch maximaal 275 sturen om de Amerikaanse burgers en bezittingen in Irak te beschermen. 170 militairen zijn al in het land, maar dat is niet voldoende. Ook in de regio staan andere militairen standby. De VS is niet van plan om met grondtroepen Irak opnieuw te bezetten, wel zijn er schepen en drones beschikbaar om de sjiieten van het regime bij te staan.

63 geëxecuteerde gevangenen ontdekt in Iraaks politiebureau
Iraakse medische bronnen in de provincie Diyaala melden vandaag dat ze 63 lijken van gevangenen kregen overgedragen, afkomstig uit het politiebureau van Ba’qoeba, de hoofdstad van de provincie. De strijders van ISIS hadden de vorige nacht een aanval ingezet tegen het regeringsleger in verschillende delen de stad, waarbij ook het politiebureau getroffen werd. De stad ligt op zo een 60 kilometer van Bagdad, de hoofdstad van het land. Bronnen binnen het nieuwsbureau van Al-Jazeera melden dat de ontdekte lijken horen tot de gevangenen die vastzaten in het complex, dat onder controle stond van de Iraakse politie voor de aanval van ISIS. De Iraakse politie zou vervolgens de gevangenen geliquideerd hebben alvorens hun post te verlaten en de stad te ontvluchten. ISIS legt de verantwoordelijkheid bij de Iraakse overheidstroepen voor de massale executie die ze ten uitvoer brachten alvorens zich terug te trekken uit het bureau. Er werden foto’s verspreid van meer dan 50 lijken van gevangenen uit Tal Afar die door lokale milities werden afgemaakt voor hun terugtrekking uit de inmiddels bezette stad vorige zondag. Dit is een tweede schrijnend geval van het onbekend aantal executies van Iraakse gevangenen door leger en milities. Deze sjiietische milities en de regeringstroepen van het regime van Nuri al-Maaliki vormen één front tegen de onstuitbare opmars van ISIS.

Syrië voert strijd tegen ISIS op
Ook het alevitische regime in Damascus voert de strijd tegen ISIS op. Alevieten zijn een afsplitsing van het sjiisme. Het regime van Bashar bombardeerde ISIS-bolwerk Raqqah in het noorden van Syrië.

ISIS geniet nog steeds veel steun onder de bevolking
Ondertussen rijst de vraag steeds meer waarom de bevolking geen afstand heeft genomen van ISIS. Het antwoord daarop ligt vooral in de wijze waarop ISIS de veroverde gebieden controleert. Zo zet met sociale faciliteiten op die de bevolking steunen. Zulke faciliteiten zijn het repareren van publieke zaken, het voorzien in basisbehoften zoals voedsel en elektriciteit, maar ook het opleggen van nieuwe wetten om chaos te voorkomen. Deze methode is een beproefde methode uit Syrie. Ook het verjagen van de sjiitische militairen en het beeindigen van de onderdrukking spelen een grote rol.

ISIS ook internationaal gesteund
ISIS kan ook op internationale steun rekenen. Op social media verschijnen regelmatig foto’s met steunbetuigingen uit de hele wereld. Ook uit Nederland zo bleek onlangs toen Mosul werd ingenomen. De internationale steun moet aankomende vrijdag nogmaals bevestigd worden op de internationale dag voor steun aan ISIS plaatsvindt.

Shaam Al Ghareeba heeft in dat kader uitnodiging van een demonstratie voor de ambassade van Irak gepubliceerd. De pagina op Facebook werd kort na het plaatsen van de uitnodiging door Facebook verwijderd. In een reactie laat Shaam Al Ghareeba weten niet de organisatoren van het protest te zijn, maar enkel het platform te zijn die de uitnodiging heeft gepubliceerd. Ook de bewering dat het een pro-ISIS demonstratie is waarbij de steun voor ISIS centraal staat is niet juist, aldus Shaam Al Ghareeba. “De oproep is een oproep om steun te betuigen aan de moslims in Irak en om te protesteren tegen het criminele regime van Maliki. Niets meer, niets minder.”

De Haagse burgemeester heeft inmiddels laten weten niets te kunnen doen tegen de demonstratie. In de Tweede Kamer kwamen er geluiden dat demonstratie moest worden verboden. De minister van Binnenlandse Zaken zei hierop dat het sympathiseren met ISIS niet strafbaar is en dat sympathisanten ook het recht hebben om te demonstreren. Hij verwees voor een afhandeling naar de burgemeester van Den Haag. Burgemeester Van Aartsen zegt nu dat er geen wettelijke gronden zijn die het mogelijk maken om de demonstratie op voorhand te verbieden. Wel worden strenge voorwaarden gesteld aan de bijeenkomst. Zo wordt er extra gelet op strafbare uitingen, zoals het oproepen tot geweld. Politie en het OM zullen de demonstratie nauwlettend in de gaten houden.

Extremisten van de Islamitische Staat in Irak en Syrië (ISIS) hebben zich vrijwel zeker schuldig gemaakt aan oorlogsmisdaden in Irak. Die afgelopen vijf dagen zijn honderden mensen in koelen bloede geëxecuteerd. Dit heeft de Hoge Commissaris van de VN voor de Mensenrechten, Navi Pillay, vandaag gezegd.

De slachtoffers zijn militairen en agenten die zich hadden overgegeven of die gevangen waren genomen. De systematische executies waren vooral in de buurt van Tikrit, aldus de Zuid-Afrikaanse juriste Pillay. Volgens haar zijn de berichten over de massaexecuties 'onderbouwd'. De VN maakten vandaag ook bekend 58 medewerkers te evacueren uit Bagdad. Ze worden overgebracht naar buurland Jordanië. Mogelijk worden de komende dagen nog meer VN-medewerkers weggehaald uit Irak.

VN evacueren mensen
'Zo'n 58 medewerkers zijn van Bagdad naar Amman in Jordanië verplaatst. Het is de bedoeling om ze over te plaatsen naar Erbil, in Irak. De komende dagen kunnen nog meer mensen weggehaald worden', liet een woordvoerder weten. Vóór de overplaatsing had de VN 'minder dan 200 internationale niet-essentiële en essentiële personeelsleden in Bagdad en de omgeving' voor de politieke missie in Irak gestationeerd. Gisteren werd al duidelijk dat de Verenigde Staten een aantal van hun ambassademedewerkers evacueren uit Irak, eveneens naar de Jordaanse hoofdstad Amman. Het Pentagon liet weten dat de veiligheidsmaatregelen voor het ambassadegebouw in Bagdad zijn verscherpt.  

Iran
De Amerikaanse regering heeft vandaag beklemtoond dat de VS niet militair gaan samenwerken met Iran in de strijd tegen jihadisten in Irak. Het Witte Huis zegt in een verklaring dat eventuele gesprekken met Iran niet over militaire acties of de coördinatie daarvan gaan. De VS denken overigens beslist niet aan grondtroepen voor dergelijke acties, beklemtoonde het Witte Huis. Washington zou er in een gesprek met Iran op aandringen dat Iran zijn invloed bij de Iraakse leiders gebruikt om de belangen van alle bevolkingsgroepen te dienen en niet alleen die van de sjiitische meerderheid.

ISIS rukt op in Irak
In Irak is de extremistische beweging ISIS (Islamitische Staat in Irak en Syrië) bezig aan een gewelddadige opmars. Bij confrontaties tussen de jihadisten en het regeringsleger zijn reeds vele doden gevallen. De extremisten van ISIS claimden afgelopen weekeinde dat ze 1700 Iraakse militairen hebben geëxecuteerd. De jihadisten hebben foto's van executies verspreid. Er was onduidelijkheid over de echtheid van de foto's, maar de VN oordelen nu dus dat de executies echt hebben plaatsgevonden. ISIS heeft onder meer de grote stad Mosul veroverd. Ook in Syrië heeft de terreurgroep delen van het land onder haar controle gebracht. De Verenigde Naties, Europese Unie, Arabische Liga, NAVO en landen als de Verenigde Staten en Duitsland hebben de militaire opmars van ISIS en de gewelddadigheden in Irak veroordeeld.

Veel Nederlandse jihadstrijders hebben zich aangesloten bij de gewelddadige rebellenbeweging ISIS. Dat schrijft minister Frans Timmermans van Buitenlandse Zaken in een brief over de situatie in Irak die hij vandaag naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.

Timmermans meldt verder dat Nederland maatregelen neemt en heeft genomen om te voorkomen dat Nederlanders naar het buitenland reizen om zich bij groeperingen als ISIS aan te sluiten. Tijdens een persconferentie met zijn Duitse collega Frank-Walter Steinmeier zei hij over het aantal Nederlanders dat zich bij ISIS heeft aangesloten geen mededelingen te kunnen doen. Ook of ze actief zijn in Syrië of Irak kon hij niks zeggen.

Opmars
Strijders van deze Islamitische Staat van Irak en Syrië zijn in Irak bezig aan een opmars. Bij confrontaties tussen de jihadisten en het regeringsleger zijn al vele doden gevallen. De extremisten van ISIS claimden afgelopen weekeinde dat ze 1700 Iraakse militairen hebben geëxecuteerd. De jihadisten hebben foto's van executies verspreid, maar het is niet duidelijk waar en wanneer de beelden zijn gemaakt. ISIS heeft onder meer de grote stad Mosul veroverd. Ook in Syrië heeft de terreurgroep delen van het land onder haar controle gebracht. De Verenigde Naties, Europese Unie, Arabische Liga, NAVO en landen als de Verenigde Staten en Duitsland hebben de militaire opmars van ISIS en de gewelddadigheden in Irak veroordeeld.

Sancties
De VN-Veiligheidsraad heeft ISIS op de sanctielijst gezet, waardoor het mogelijk is tegoeden van betrokkenen te bevriezen en reisbeperkingen op te leggen. Die sancties gelden ook in Nederland, aldus Timmermans. Steinmeier noemde de berichten uit Irak 'zorgwekkend'. De oplossing voor het conflict moet volgens hem komen uit Irak zelf en de landen in de regio. De rol die de EU kan spelen moet niet worden 'overschat', zei hij.