Portal
Liberale vrijheid heeft een dubbele bodem
Bron : Trouw - door : Hans Goslinga - 11 september 2016
© anp. Minister van Volksgezondheid Edith Schipper
Bron : Trouw - door : Hans Goslinga - 11 september 2016
© anp. Minister van Volksgezondheid Edith Schipper
COLUMN Op aarde valt voor hen niets meer te leren, dichtte Jan Greshoff een eeuw geleden over de liberale burgerheren. 'Ze zijn volkomen gaaf en afgerond'.
Dat beeld kwam op, toen deze week Edith Schippers, de meest prominente VVD-vrouw, constateerde: 'Onze cultuur is een stuk beter dan alle andere die ik ken'. Voor zover er voor de liberalen in Greshoffs tijd toch nog iets viel te leren, was het dat het met hun dominantie in het staatsbestel was gedaan. Ze moesten de macht delen met andere bevolkingsgroepen, die er andere manieren en overtuigingen op na hielden en daarvoor de ruimte opeisten. Deze omstandigheid leverde de typisch Nederlandse pacificatiepolitiek op, het pragmatisch zoeken van bestanden om de ideologische en culturele tegenstellingen in de tang te houden. Deze modus vivendi werkt nog altijd door. De coalitie van VVD en PvdA is misschien wel het ultieme bewijs van hoe diep de bestandspolitiek in de genen van de Nederlandse politiek is gekropen. Dat wil niet zeggen dat de oude Adam van de superieure weldenkendheid in de liberalen, het opzichtig vertoon 'van al wat wijs en waar is', het loodje heeft gelegd.
Onvrijheid
Schippers laakt de laconieke houding over de komst van de islam naar deze streken: 'Wij dachten: onvrijheid spreekt niemand meer aan. Religie is achterhaald'. Op zich een nogal wereldvreemde waarneming op een door twee miljard christenen en anderhalf miljard moslims bevolkte aarde, maar achter onze dijken politiek verstrekkend. Met de gelijkstelling van godsdienst aan onvrijheid maakte de relativering vanaf de jaren zestig plaats voor verbetenheid en polarisatie. Schippers greep terug op de catechismus van haar partijgenoot Bolkestein, die het individuele zelfbeschikkingsrecht op eenzame hoogte in het stelsel van liberale waarden plaatste. De tolerantie tegenover andere religies of culturen moest daaraan ondergeschikt zijn. Het zwaarst weegt de 'bevrijding van het individu' uit wat Schippers nu omschreef als 'ongewilde religieuze gevangenschap'.
Dominante positie
De politieke verhoudingen zijn vergeleken met een eeuw terug zodanig veranderd dat de liberalen weer een dominante positie innemen. In het geseculariseerde en geïndividualiseerde Nederland zijn ze niet langer genoodzaakt tot een culturele pacificatiepolitiek. Geen compromissen op dit vlak, maakte Schippers duidelijk. Het idee dat alle culturen gelijkwaardig zijn, noemde zij een heilig huisje van links, dat snel moet worden gesloopt. Haar alternatief is een confrontatiepolitiek jegens degenen die de vrijheid van de liberale staat versmaden, het liefst gedragen door een 'vrijheidscoalitie'.
Die coalitie is in werkelijkheid breder dan Schippers suggereerde. Het beleid van 'integratie met behoud van eigen culturele identiteit' heeft al lang plaatsgemaakt voor een breed gedragen politiek van aanpassing. Minister Asscher (PvdA) verlangt van immigranten niet alleen dat ze zich aan de wet houden, maar ook de 'hier geldende waarden omarmen'. Door de spanningen hier na de recente couppoging in Turkije zal de aanpassingseis een nog sterker accent krijgen. Voor zover die eis op een probleem stuit, ligt dat aan de vrijheden die de rechtsstaat biedt, voorop de vrijheden van meningsuiting, godsdienst en onderwijs. Asscher heeft dat ondervonden toen hij immigranten wilde dwingen tot een bindend participatiecontract. Hij moest dat afzwakken tot een vrijwillige participatieverklaring. Schippers poogt rechtsstatelijke bezwaren te omzeilen door te spreken over de 'paradox van de vrijheid'.
Dubbelzinnig
In haar ogen mag je de vrijheid beperken omwille van het behoud van de vrijheid. Een schijnbare of een echte tegenstelling? De Grondwet stelt al beperkingen aan de burgerlijke en politieke vrijheden. Maar als je nog verder wilt gaan, tast je snel de belangrijkste pijlers van de rechtsstaat aan, de geestelijke vrijheid van burgers en de gelijkheid voor de wet van iedereen. Op het punt van partijverboden deinst Schippers daarvoor terug: geen gedachtepolitie. Het CDA gaat hier verder met het pleidooi voor een verbod op clubs die beogen de democratie om zeep te brengen. VVD en CDA hebben gemeen dat ze het gevaar voor de vrijheid exclusief in de islamitische hoek zoeken, niet bij de PVV. Dat is politiek wellicht verklaarbaar, het maakt hun zorgen over onze vrijheid wel selectief. Misschien is het winst dat Schippers immigranten wil insluiten. Maar dit welkom is niet vrij van dubbelzinnigheid. Onder inlevering van hun culturele bagage moeten de nieuwkomers zich aan de grens eerst laten witwassen. Uit deze eis tot conformeren spreekt de door Greshoff betrapte oude Adam van de zindelijke liberalen: was iedereen maar zo weldenkend als wij.
Liberalen zijn niet langer genoodzaakt tot een culturele pacificatiepolitiek
Hans Goslinga
Dat beeld kwam op, toen deze week Edith Schippers, de meest prominente VVD-vrouw, constateerde: 'Onze cultuur is een stuk beter dan alle andere die ik ken'. Voor zover er voor de liberalen in Greshoffs tijd toch nog iets viel te leren, was het dat het met hun dominantie in het staatsbestel was gedaan. Ze moesten de macht delen met andere bevolkingsgroepen, die er andere manieren en overtuigingen op na hielden en daarvoor de ruimte opeisten. Deze omstandigheid leverde de typisch Nederlandse pacificatiepolitiek op, het pragmatisch zoeken van bestanden om de ideologische en culturele tegenstellingen in de tang te houden. Deze modus vivendi werkt nog altijd door. De coalitie van VVD en PvdA is misschien wel het ultieme bewijs van hoe diep de bestandspolitiek in de genen van de Nederlandse politiek is gekropen. Dat wil niet zeggen dat de oude Adam van de superieure weldenkendheid in de liberalen, het opzichtig vertoon 'van al wat wijs en waar is', het loodje heeft gelegd.
Onvrijheid
Schippers laakt de laconieke houding over de komst van de islam naar deze streken: 'Wij dachten: onvrijheid spreekt niemand meer aan. Religie is achterhaald'. Op zich een nogal wereldvreemde waarneming op een door twee miljard christenen en anderhalf miljard moslims bevolkte aarde, maar achter onze dijken politiek verstrekkend. Met de gelijkstelling van godsdienst aan onvrijheid maakte de relativering vanaf de jaren zestig plaats voor verbetenheid en polarisatie. Schippers greep terug op de catechismus van haar partijgenoot Bolkestein, die het individuele zelfbeschikkingsrecht op eenzame hoogte in het stelsel van liberale waarden plaatste. De tolerantie tegenover andere religies of culturen moest daaraan ondergeschikt zijn. Het zwaarst weegt de 'bevrijding van het individu' uit wat Schippers nu omschreef als 'ongewilde religieuze gevangenschap'.
Het idee dat alle culturen gelijkwaardig zijn, noemde zij een heilig huisje van links, dat snel moet worden gesloopt
Hans Goslinga
Dominante positie
De politieke verhoudingen zijn vergeleken met een eeuw terug zodanig veranderd dat de liberalen weer een dominante positie innemen. In het geseculariseerde en geïndividualiseerde Nederland zijn ze niet langer genoodzaakt tot een culturele pacificatiepolitiek. Geen compromissen op dit vlak, maakte Schippers duidelijk. Het idee dat alle culturen gelijkwaardig zijn, noemde zij een heilig huisje van links, dat snel moet worden gesloopt. Haar alternatief is een confrontatiepolitiek jegens degenen die de vrijheid van de liberale staat versmaden, het liefst gedragen door een 'vrijheidscoalitie'.
Die coalitie is in werkelijkheid breder dan Schippers suggereerde. Het beleid van 'integratie met behoud van eigen culturele identiteit' heeft al lang plaatsgemaakt voor een breed gedragen politiek van aanpassing. Minister Asscher (PvdA) verlangt van immigranten niet alleen dat ze zich aan de wet houden, maar ook de 'hier geldende waarden omarmen'. Door de spanningen hier na de recente couppoging in Turkije zal de aanpassingseis een nog sterker accent krijgen. Voor zover die eis op een probleem stuit, ligt dat aan de vrijheden die de rechtsstaat biedt, voorop de vrijheden van meningsuiting, godsdienst en onderwijs. Asscher heeft dat ondervonden toen hij immigranten wilde dwingen tot een bindend participatiecontract. Hij moest dat afzwakken tot een vrijwillige participatieverklaring. Schippers poogt rechtsstatelijke bezwaren te omzeilen door te spreken over de 'paradox van de vrijheid'.
Onder inlevering van hun culturele bagage moeten de nieuwkomers zich aan de grens eerst laten witwassen
Hans Goslinga
Dubbelzinnig
In haar ogen mag je de vrijheid beperken omwille van het behoud van de vrijheid. Een schijnbare of een echte tegenstelling? De Grondwet stelt al beperkingen aan de burgerlijke en politieke vrijheden. Maar als je nog verder wilt gaan, tast je snel de belangrijkste pijlers van de rechtsstaat aan, de geestelijke vrijheid van burgers en de gelijkheid voor de wet van iedereen. Op het punt van partijverboden deinst Schippers daarvoor terug: geen gedachtepolitie. Het CDA gaat hier verder met het pleidooi voor een verbod op clubs die beogen de democratie om zeep te brengen. VVD en CDA hebben gemeen dat ze het gevaar voor de vrijheid exclusief in de islamitische hoek zoeken, niet bij de PVV. Dat is politiek wellicht verklaarbaar, het maakt hun zorgen over onze vrijheid wel selectief. Misschien is het winst dat Schippers immigranten wil insluiten. Maar dit welkom is niet vrij van dubbelzinnigheid. Onder inlevering van hun culturele bagage moeten de nieuwkomers zich aan de grens eerst laten witwassen. Uit deze eis tot conformeren spreekt de door Greshoff betrapte oude Adam van de zindelijke liberalen: was iedereen maar zo weldenkend als wij.
