Salafisme aan banden leggen? 'Dat gaat heel lastig worden'

Niet alleen de jihadist is gevaarlijk, klinkt het in de Tweede Kamer en het kabinet. Inlichtingendiensten en politie moeten iedere salafist in de gaten houden en dwarsbomen. Maar juristen waarschuwen: dat kan nog wel eens erg lastig worden.

Over straat gaan in een djellaba, dat mag. Een forse baard laten staan en nauwgezet proberen om de geboden van de profeet na te leven, dat ook. Maar verkondigen dat de democratie niet deugt en dat je Nederland liever een theocratie ziet worden, daarmee moet je oppassen. Met zulke taal zit wat betreft minister Lodewijk Asscher (Sociale Zaken) en een Kamermeerderheid op het randje - zo niet er overheen. Het salafisme, zo zei Asscher vorige week, vormt een veranderende dreiging. Eentje 'waar de democratie anders op moet reageren'. Begin deze maand namen onder meer PvdA, VVD, PVV, CDA, ChristenUnie en SGP een motie aan die de fundamentalistische stroming een 'kweekvijver voor radicalisering en gewelddadig jihadisme' noemt. De motie roept het OM op te onderzoeken of organisaties binnen het salafisme verboden kunnen worden. Niet alleen de extremistische organisaties, ook de clubs die geen geweld prediken. Een gematigde salafist kan zo maar uitgroeien tot een extremistische, redeneren Asscher en de Kamerfracties.

'Ik ben heel benieuwd waar het kabinet aan denkt'
Niet alleen extremisten aanpakken, maar preventief ook niet-gewelddadige gelovigen: zo'n aanpak is gedoemd om te mislukken, voorspelt jurist en rechtsfilosoof Bart Labuschagne van de Universiteit Leiden. "Ik ben heel benieuwd aan welke maatregelen het kabinet precies denkt." Labuschagne: "Extremisten vervolgen, dat kan natuurlijk al. Het plannen en uitvoeren van terreuracties is strafbaar. Ronselen ook - dat heeft de rechter in het 'jihadproces' vorige week nog eens duidelijk gemaakt. Maar sympathiseren met IS en Al-Qaida, dat mag. Dat is vrijheid van meningsuiting." Ivo Opstelten heeft dat vorig jaar, toen hij nog minister was van veiligheid en justitie, nog bevestigd. Het salafisme is kleurrijk en bestaat grofweg uit drie substromingen: de jihadistische, de politieke en de a-politieke. Politieke salafisten zijn niet altijd kritisch over jihadisten, maar voeren hun strijd in principe mondeling. De a-politieke salafisten staan het verste af van de jihadisten en leggen 'via prediking de nadruk op het persoonlijke religieuze leven en de afzondering van de niet-islamitische samenleving'.

AIVD waarschuwt: ook een milde salafist kan verharden
De AIVD vreest 'doorstroom' van de ene naar de andere substroming. Er zouden al signalen zijn dat sommige a-politieke en politieke salafisten uiteindelijk in de jihadistische hoek belanden. "Maar zo lang ze die overstap nog niet hebben gemaakt, kun je als autoriteiten weinig doen", vertelt Labuschagne. "Gedachten zijn vrij, en bij het uiten daarvan geniet je ook aardig wat vrijheid. Natuurlijk, je kunt zorgen dat je goed oplet wanneer mensen radicale ideeën ontwikkelen, maar dat gebeurt al. Het kabinet heeft welzijnswerkers en schoolpersoneel al de opdracht gegeven om daarop te letten." Je kunt geen wetten maken specifiek tegen salafisten, weet Labuschagne. "Eén groep anders behandelen dan anderen druist rechtstreeks in tegen een aantal artikelen in de Grondwet. De Raad van State zal daar ook nooit in meegaan."

'Je kunt niet heel de stroming aankijken op wat een deel doet'
Dan het mogelijke verbod op salafistische organisaties. De kans dat zoiets er komt is nihil, verwacht Labuschagnes Leidse collega-jurist Jan Peter Loof. "Ook hier geldt weer: als maar een deel van de stroming zich inlaat met extremisme, kun je daar niet de hele stroming op aankijken. Los daarvan is het erg lastig om hele organisaties te verbieden. Als een prominente figuur binnen een organisatie juridisch de grens overschrijdt, kan de politie hem oppakken." Voor het verbieden van een hele organisatie ligt de lat heel hoog, vertelt advocaat Joost Meijer. Hij verdedigde onder meer de omstreden Haagse salafistische imam Fawaz Jneid. "Het OM moet bij een verbod van een organisatie hard kunnen maken dat het niet alleen individuen zijn die strafbare feiten plegen, maar dat bijvoorbeeld het hele bestuur van een club zich daarmee inlaat. Met een specifieke activiteit die de rechtsorde ondergraaft." Loof: "De pogingen om de Hells Angels te verbieden laten zien hoe lastig dat is."

Verbod op pedovereniging was een uitzondering
En pedofielenvereniging Martijn dan? Die is toch ook verboden? "Dat was inderdaad een bijzonder geval", vindt Loof, die zich voor het College van de Rechten van de Mens (de vroegere Commissie Gelijke Behandeling) over onder meer thema's als deze buigt. "Martijn verheerlijkte seksuele relaties tussen volwassenen en kinderen, maar de bestuursleden waren nooit veroordeeld voor pedofilie. De rechter heeft toen de nadruk gelegd op het feit dat Martijn zich richtte op kinderen, een heel kwetsbare groep." Als er in Nederland organisaties zijn die ronselen of oproepen tot geweld als belangrijkste doelstelling hebben, kan het OM volgens Loof al ingrijpen. Den Haag hoeft daar geen nieuwe wetten voor te schrijven. "Het kan sleutelfiguren in zo'n organisatie verbieden. Maar voor zover ik weet, heeft het OM dat nog nooit gedaan. Kennelijk is het nooit nodig geweest."



.