Portal
'Roepen dat islam vrede is, overtuigt niemand meer'
Bron : Trouw - door : Kleis Jager - 10 mei 2015
© demoslimskrant.nl
Bron : Trouw - door : Kleis Jager - 10 mei 2015
© demoslimskrant.nl
INTERVIEW Hij wil de geschiedenis van de islam ontwarren en gaat op zoek naar de menselijke kant van Mohammed. Rachid Benzine poogt zo de islam te moderniseren. Benzine hoort bij het kleine groepje hervormers in de islam; imams zien zijn benadering niet zitten.
Ooit was hij Frans kampioen kickboksen, maar Rachid Benzine (43) is inmiddels islamoloog, verbonden aan de universiteit van Aix-en-Provence. En zijn gevecht is nu een heel ander: het afbreken van 'de muur van verboden' die is opgetrokken rond zijn geloof. De afspraak vindt plaats in een lawaaiig café in de buurt van de Parijse ringweg, maar Benzine - elegant gekleed en bedachtzaam formulerend - stoort het niet. Sinds de moorden in Parijs op Charlie Hebdo en de Joodse supermarkt is hij vooral in België een graag geziene gast in de media en op scholen. Daar reageert hij op de veelgehoorde zin 'Dit is niet de islam'. Helaas, zegt Benzine dan, zo is de islam óók.
U komt vaak op scholen waar nogal wat leerlingen de aanslagen in Parijs toejuichen - of ze ont- kennen. Wat zegt u tegen hen?
"Ik vraag ze eerst: waar denken jullie aan bij het woord 'islam'? Dan leg ik uit dat 'de islam' altijd gebonden is aan een tijd, een plaats en een groep mensen, een samenleving. De islam heeft vijftien eeuwen geschiedenis. Dat is vreselijk belangrijk. Veel moslimjongeren zijn grootgebracht met een mythische blik op de islam en weten niet hoe ze moeten reageren op de aanslag op Charlie Hebdo, ze missen de nodige bagage. Moslims, en niet-moslims trouwens ook, generaliseren vaak, ze zeggen dan: de islam is vrede, of: de islam is geweld. Allebei niet waar."
Welke vraag stellen ze het meest?
"Of je het recht hebt om de profeet te beledigen. Ik vertel dan dat de eerste beledigingen aan het adres van Mohammed in de Koran staan, zijn tegenstanders noemden hem een leugenaar, een magiër. En castraat, iemand zonder mannelijk nageslacht, de ergste van alle beledigingen. De Koran reageert met het woord, de tekst wijst erop dat wie de profeet een castraat noemt er zelf een is. Ik heb het over de Mohammed van de Koran omdat ik onderscheid maak tussen de Koran en de Hadith, de daden en uitspraken die zijn toegeschreven aan Mohammed. De Hadith stammen uit de negende eeuw. De Koran is van het begin van de zevende eeuw, mijn specialisme; uit die tijd is geen document of getuigenis bewaard gebleven. De Hadith moet je nemen voor wat ze zijn: ze leveren de basismythe, een heilig verhaal. De traditieverzamelingen zijn onbruikbaar als koranuitleg, beide teksten moet je los van elkaar lezen. De moslimtraditie heeft ze helaas innig met elkaar verbonden."
Hebben we het hier over de tolerante Mohammed in zijn Mekka-tijd? Toen was hij nog niet de krijgsheer die hij na zijn inname van Medina zou worden.
"Beide. Mij gaat het erom hem in zijn historische context te plaatsen, zodat je de zaak anders kan benaderen. Mohammed was een man uit een tribale samenleving in de zevende eeuw die zich verdedigde tegen belediging, die op zijn beurt anderen belachelijk maakte of bedreigde, zonder dat daar doden bij vielen. De onaantastbare, rigide Mohammed die vandaag door zovelen wordt vereerd is een constructie uit de negende eeuw, een tijd waarin veel volken zich net hadden bekeerd; er was behoefte aan een model, een icoon."
U zet leerlingen bijna als godsdienstwetenschapper aan de slag.
"Een beetje wel. Het heeft in ieder geval geen zin ze een kant-en-klaar religieus of ideologisch alternatief te bieden. Tegenover een geloof met zo veel excessen moet je geen pacifistische variant van de islam stellen. Geef ze liever de middelen om zelf na te denken. Ik leg uit dat karikaturen nuttig kunnen zijn om een heilige voorstelling die door mensen is gemaakt van god en zijn profeet op de proef te stellen. Want als je dat niet kan, verval je in afgoderij."
Volgens u ontkennen moslims die steeds roepen 'dit is niet de islam!' de realiteit.
"Ja, er wordt zoveel gemoord in naam van Allah dat je niemand nog overtuigt door 'islam is vrede!' te roepen. Vertegenwoordigers van moslimorganisaties, maar ook politici van allerlei richtingen roepen om het hardst 'dit is niet de islam'. Omdat je zo niet na hoeft te denken over een religie of een eigen verantwoordelijkheid bij wat er gaande is. Je kunt IS een monster noemen dat de islam in een kwaad daglicht stelt, maar dat verklaart natuurlijk niet hoe IS - een extreme variant van de salafistische islam - heeft kunnen ontstaan. Je kunt beter onder ogen zien dat de islam gewelddadig kan zijn, in woorden of in daden."
Is de islam niet in de kern gewelddadig?
"Dat vond de onlangs overleden intellectueel Abdelwahab Meddeb wel. Hij zei dat het geweld al in de tekst aanwezig is. Hij kreeg veel bijval van degenen die toch al overtuigd waren van de intrinsieke gewelddadigheid van de islam. Maar vergis je niet: het verleden van de islam schrijft het heden niet voor wat het moet geloven. De Koran dicteert niets, het zijn de gelovigen die steeds opnieuw een islam modelleren aan de hand van hun eigen ideeën. De Koran is een tekst. Het zijn mensen die wapens dragen en doden. Het 'ze hebben erom gevraagd' dat je hoorde na de aanslag op Charlie Hebdo, is het resultaat van de muur van religieuze verboden die de moslimwereld om zichzelf - en haar omgeving - heeft opgetrokken."
Frankrijk wil graag een islam die de 'laïcité', de strikte scheiding tussen kerk en staat, respecteert. Komt die islam er?
"Tegenover heilige overtuigingen begin je niet veel met die laïcité. Franse moslims bekeer je niet tot een islam waarover je de controle hebt. Wat je wel kunt doen is de menselijke dimensie in het geloof terugbrengen, tegen alle verboden in. Ik blijf hameren op het belang van de historische blik die beschermt tegen een geloof dat iedereen wil gelijkschakelen of een geloof dat de zevende eeuw tot leven denkt te kunnen wekken. Wat lastig is, is dat moslims gevraagd wordt te integreren als individu, maar dat ze geacht worden als groep te reageren als er iets vreselijks gebeurt. Maar de homo islamicus bestaat niet: er is geen moslimgemeenschap, die bestaat alleen in de verbeelding van politici. Als zo'n gemeenschap wel had bestaan, dan had die het moorden door sommigen wel voorkomen. Terroristen zijn lone wolves. De integratie is eerder goed geslaagd. Er zijn veel gemengde huwelijken en hogeropgeleide Franse moslims."
Maar de banlieue, de voorstad met veel moslims, schitterde door afwezigheid op 11 januari, de grote demonstratie voor Charlie Hebdo die miljoenen op de been bracht.
"De meeste moslims wonen in volksbuurten, daar is demonstreren niet de gewoonte. Bovendien, veel mensen zeggen: dit gaat niet over mij, hier ben ik niet verantwoordelijk voor. Dat begrijp ik helemaal. Ik zeg alleen: als het huis in brand staat, moet je wat doen, want we hebben iedereen nodig om het vuur te blussen. Daarbij vind ik trouwens wel dat als je demonstreert je dat als burger moet doen en niet als moslim, we moeten een gemeenschappelijke taal vinden."
Uw benadering past bij een open, democratische samenleving. Maar wat vindt de doorsnee imam van u?
"Onder imams maak ik geen school. Zij zien mijn aanpak niet als een manier om de islam beter te begrijpen, maar om die kapot te maken. Veel imams zijn bovendien in dienst van buitenlandse overheden, het zijn eigenlijk ambtenaren. Door zich met mijn werk in te laten, kan hun baan gevaar lopen."
Is Frankrijk - of Nederland of België - verantwoordelijk voor het feit dat honderden jongeren hun heil zoeken in het jihadisme?
"Natuurlijk. De buitenlandse politiek van Frankrijk heeft repercussies. En we hebben met onze laïcité alles wat religie is ontkend in Frankrijk. Dit land weet niet wat het aanmoet met godsdienst, religie is synoniem met achterlijkheid, de elite begrijpt er niets van."
Maar wat is het verband met jihadisme?
"Welk perspectief hebben die jongeren hier? Wonen in een getto, dat is toch ook de verantwoordelijkheid van de Franse republiek? En politici vegen hun schoenzolen af aan de islam. Er zijn twee soorten burgers ontstaan, gewone burgers en moslims."
Hoezo? Voor de wet is toch iedereen gelijk?
"Er is duidelijk sprake van ongelijke behandeling. Meten met twee maten. Joden nemen een andere positie in dan moslims. Op antisemitisme wordt feller gereageerd dan op islamofobie. Juridisch is er veel minder aandacht voor de discriminatie van moslims. Dat zie je ook in de media. Het is soms alsof islamofobie helemaal niet bestaat, die realiteit willen ze hier niet onder ogen zien. De bewoners uit de vroegere Noord-Afrikaanse koloniën nemen een bijzondere plaats in, in ons collectief onderbewuste: men ziet ze als een risico, de islam is een gevaar dat beteugeld moet - de islam valt nota bene onder het ministerie van binnenlandse zaken en justitie. Dat geldt niet voor het katholicisme."
U wilt, als ik het zo mag samenvatten, de islam beschaven. Dat zou toch niet hoeven als er geen groot probleem was?
"Nee, ik bedoel meer dat moslims en niet-moslims van elkaar een fantasiebeeld hebben. De Franse samenleving fantaseert over moslims en vice versa. Alleen een analyse van de geschiedenis van een religie kan ons redden. Je moet begrijpen hoe een religie vorm krijgt. Je kunt niet zeggen: we gaan ze opvoeden - alsof je het over wilden hebt. Wat niet helpt is dat er in Frankrijk heel veel aandacht voor politicologie en sociologie is, maar totaal niet voor godsdienst. Mensen knutselen op internet hun eigen geloof in elkaar, ze kennen hun eigen traditie niet, ook moslims niet. Gewetensvrijheid bij katholieken is er trouwens pas sinds het Tweede Vaticaans Concilie, sinds 1965 dus. Dat verlichte geloof is heel pril."
Jezus nodigde toch al uit om zélf na te denken: 'wie zonder zonde is, werpe de eerste steen'?
"Ja, maar dat was lange tijd niet de dominante gedachte. Ook in de Koran kun je de kiem van de gewetensvrijheid aanwijzen. Maar het idee dat je de moderniteit ziet ontluiken in het evangelie, is een anachronisme."
De islamitische en christelijke cultuur hebben zich totaal verschillend ontwikkeld. Ligt de verklaring hiervoor niet in de wortels van die gods- diensten?
"Toen Mohammed optrad, had je geen islamitische staat. Geloofsafval, martelaarschap, dat bestond allemaal nog niet. Daar wil ik mensen oog voor leren krijgen. Mohammed is in de Koran veel menselijker, hij moet zijn menselijke dimensie terug krijgen. Het is de latere overlevering die de profeet op een goddelijk voetstuk gezet heeft."
Stort het bouwwerk van de islam niet in met zo'n menselijke profeet?
"Het religieuze systeem kun je ontrafelen, maar geloof is iets intiems, dat heb je of je hebt het niet."
Hebt u het nog?
"Zelf heb ik ontdekt dat er iets is wat ons overstijgt maar tegelijk in ons aanwezig is. De teksten hebben vijftien eeuwen geschiedenis gevoed. Maar er kan geen woord van God zijn buiten de taal van mensen. Heilige teksten zijn sporen. Tot het ultieme, het absolute hebben wij geen directe toegang, er is een intermediair nodig, de cultuur, de geschiedenis, de taal. In metafoor en mythe zeggen we wat niet in gewone taal te vatten is."
Ligt deze moderne, westerse theologie niet ver af van de gewone moslim?
"Ik geloof dat de moderniteit er ook onder gewone moslims in het Westen al een beetje is. We hebben in Frankrijk zes miljoen moslims, maar geen islamitische kranten of tv-stations. Een grote meerderheid is geseculariseerd. Het fundamentalisme is juist een reactie op het individualisme, op het feit dat we onszelf niet meer zien als gemeenschap."
Wie is Rachid Benzine?
Rachid Benzine (1971) werd geboren in Marokko en groeide op in de Parijse voorstad Trappes. In 1996 werd hij Frans kampioen kickboksen in zijn gewichtsklasse. Als islamoloog is hij verbonden aan de Universiteit van Aix-en-Provence en de faculteit voor protestante theologie van Parijs. Hij publiceerde diverse boeken, waaronder 'Les nouveaux penseurs de l'islam' (2004) over denkers die de Koran lezen met de blik van een moderne menswetenschapper.
In 'Le Coran expliqué aux jeunes' (2013) probeert hij jongeren te bewegen tot dezelfde, meer afstandelijke benadering van het heilige boek van moslims. Momenteel werkt hij aan een groot werk over de Koran, die hij nadrukkelijk onderscheidt van de traditieverzamelingen (de Hadith) die eeuwen jonger zijn. Benzine verklaart de opkomst van de gewelddadige islam uit het 'stoppen van de dynamiek van de ijtihad' (tekstinterpretatie) vanaf de achtste eeuw na Christus maar als een antwoord op westerse agressie.
.
Ooit was hij Frans kampioen kickboksen, maar Rachid Benzine (43) is inmiddels islamoloog, verbonden aan de universiteit van Aix-en-Provence. En zijn gevecht is nu een heel ander: het afbreken van 'de muur van verboden' die is opgetrokken rond zijn geloof. De afspraak vindt plaats in een lawaaiig café in de buurt van de Parijse ringweg, maar Benzine - elegant gekleed en bedachtzaam formulerend - stoort het niet. Sinds de moorden in Parijs op Charlie Hebdo en de Joodse supermarkt is hij vooral in België een graag geziene gast in de media en op scholen. Daar reageert hij op de veelgehoorde zin 'Dit is niet de islam'. Helaas, zegt Benzine dan, zo is de islam óók.
U komt vaak op scholen waar nogal wat leerlingen de aanslagen in Parijs toejuichen - of ze ont- kennen. Wat zegt u tegen hen?
"Ik vraag ze eerst: waar denken jullie aan bij het woord 'islam'? Dan leg ik uit dat 'de islam' altijd gebonden is aan een tijd, een plaats en een groep mensen, een samenleving. De islam heeft vijftien eeuwen geschiedenis. Dat is vreselijk belangrijk. Veel moslimjongeren zijn grootgebracht met een mythische blik op de islam en weten niet hoe ze moeten reageren op de aanslag op Charlie Hebdo, ze missen de nodige bagage. Moslims, en niet-moslims trouwens ook, generaliseren vaak, ze zeggen dan: de islam is vrede, of: de islam is geweld. Allebei niet waar."
Welke vraag stellen ze het meest?
"Of je het recht hebt om de profeet te beledigen. Ik vertel dan dat de eerste beledigingen aan het adres van Mohammed in de Koran staan, zijn tegenstanders noemden hem een leugenaar, een magiër. En castraat, iemand zonder mannelijk nageslacht, de ergste van alle beledigingen. De Koran reageert met het woord, de tekst wijst erop dat wie de profeet een castraat noemt er zelf een is. Ik heb het over de Mohammed van de Koran omdat ik onderscheid maak tussen de Koran en de Hadith, de daden en uitspraken die zijn toegeschreven aan Mohammed. De Hadith stammen uit de negende eeuw. De Koran is van het begin van de zevende eeuw, mijn specialisme; uit die tijd is geen document of getuigenis bewaard gebleven. De Hadith moet je nemen voor wat ze zijn: ze leveren de basismythe, een heilig verhaal. De traditieverzamelingen zijn onbruikbaar als koranuitleg, beide teksten moet je los van elkaar lezen. De moslimtraditie heeft ze helaas innig met elkaar verbonden."
Hebben we het hier over de tolerante Mohammed in zijn Mekka-tijd? Toen was hij nog niet de krijgsheer die hij na zijn inname van Medina zou worden.
"Beide. Mij gaat het erom hem in zijn historische context te plaatsen, zodat je de zaak anders kan benaderen. Mohammed was een man uit een tribale samenleving in de zevende eeuw die zich verdedigde tegen belediging, die op zijn beurt anderen belachelijk maakte of bedreigde, zonder dat daar doden bij vielen. De onaantastbare, rigide Mohammed die vandaag door zovelen wordt vereerd is een constructie uit de negende eeuw, een tijd waarin veel volken zich net hadden bekeerd; er was behoefte aan een model, een icoon."
U zet leerlingen bijna als godsdienstwetenschapper aan de slag.
"Een beetje wel. Het heeft in ieder geval geen zin ze een kant-en-klaar religieus of ideologisch alternatief te bieden. Tegenover een geloof met zo veel excessen moet je geen pacifistische variant van de islam stellen. Geef ze liever de middelen om zelf na te denken. Ik leg uit dat karikaturen nuttig kunnen zijn om een heilige voorstelling die door mensen is gemaakt van god en zijn profeet op de proef te stellen. Want als je dat niet kan, verval je in afgoderij."
Volgens u ontkennen moslims die steeds roepen 'dit is niet de islam!' de realiteit.
"Ja, er wordt zoveel gemoord in naam van Allah dat je niemand nog overtuigt door 'islam is vrede!' te roepen. Vertegenwoordigers van moslimorganisaties, maar ook politici van allerlei richtingen roepen om het hardst 'dit is niet de islam'. Omdat je zo niet na hoeft te denken over een religie of een eigen verantwoordelijkheid bij wat er gaande is. Je kunt IS een monster noemen dat de islam in een kwaad daglicht stelt, maar dat verklaart natuurlijk niet hoe IS - een extreme variant van de salafistische islam - heeft kunnen ontstaan. Je kunt beter onder ogen zien dat de islam gewelddadig kan zijn, in woorden of in daden."
Is de islam niet in de kern gewelddadig?
"Dat vond de onlangs overleden intellectueel Abdelwahab Meddeb wel. Hij zei dat het geweld al in de tekst aanwezig is. Hij kreeg veel bijval van degenen die toch al overtuigd waren van de intrinsieke gewelddadigheid van de islam. Maar vergis je niet: het verleden van de islam schrijft het heden niet voor wat het moet geloven. De Koran dicteert niets, het zijn de gelovigen die steeds opnieuw een islam modelleren aan de hand van hun eigen ideeën. De Koran is een tekst. Het zijn mensen die wapens dragen en doden. Het 'ze hebben erom gevraagd' dat je hoorde na de aanslag op Charlie Hebdo, is het resultaat van de muur van religieuze verboden die de moslimwereld om zichzelf - en haar omgeving - heeft opgetrokken."
Frankrijk wil graag een islam die de 'laïcité', de strikte scheiding tussen kerk en staat, respecteert. Komt die islam er?
"Tegenover heilige overtuigingen begin je niet veel met die laïcité. Franse moslims bekeer je niet tot een islam waarover je de controle hebt. Wat je wel kunt doen is de menselijke dimensie in het geloof terugbrengen, tegen alle verboden in. Ik blijf hameren op het belang van de historische blik die beschermt tegen een geloof dat iedereen wil gelijkschakelen of een geloof dat de zevende eeuw tot leven denkt te kunnen wekken. Wat lastig is, is dat moslims gevraagd wordt te integreren als individu, maar dat ze geacht worden als groep te reageren als er iets vreselijks gebeurt. Maar de homo islamicus bestaat niet: er is geen moslimgemeenschap, die bestaat alleen in de verbeelding van politici. Als zo'n gemeenschap wel had bestaan, dan had die het moorden door sommigen wel voorkomen. Terroristen zijn lone wolves. De integratie is eerder goed geslaagd. Er zijn veel gemengde huwelijken en hogeropgeleide Franse moslims."
Maar de banlieue, de voorstad met veel moslims, schitterde door afwezigheid op 11 januari, de grote demonstratie voor Charlie Hebdo die miljoenen op de been bracht.
"De meeste moslims wonen in volksbuurten, daar is demonstreren niet de gewoonte. Bovendien, veel mensen zeggen: dit gaat niet over mij, hier ben ik niet verantwoordelijk voor. Dat begrijp ik helemaal. Ik zeg alleen: als het huis in brand staat, moet je wat doen, want we hebben iedereen nodig om het vuur te blussen. Daarbij vind ik trouwens wel dat als je demonstreert je dat als burger moet doen en niet als moslim, we moeten een gemeenschappelijke taal vinden."
Uw benadering past bij een open, democratische samenleving. Maar wat vindt de doorsnee imam van u?
"Onder imams maak ik geen school. Zij zien mijn aanpak niet als een manier om de islam beter te begrijpen, maar om die kapot te maken. Veel imams zijn bovendien in dienst van buitenlandse overheden, het zijn eigenlijk ambtenaren. Door zich met mijn werk in te laten, kan hun baan gevaar lopen."
Is Frankrijk - of Nederland of België - verantwoordelijk voor het feit dat honderden jongeren hun heil zoeken in het jihadisme?
"Natuurlijk. De buitenlandse politiek van Frankrijk heeft repercussies. En we hebben met onze laïcité alles wat religie is ontkend in Frankrijk. Dit land weet niet wat het aanmoet met godsdienst, religie is synoniem met achterlijkheid, de elite begrijpt er niets van."
Maar wat is het verband met jihadisme?
"Welk perspectief hebben die jongeren hier? Wonen in een getto, dat is toch ook de verantwoordelijkheid van de Franse republiek? En politici vegen hun schoenzolen af aan de islam. Er zijn twee soorten burgers ontstaan, gewone burgers en moslims."
Hoezo? Voor de wet is toch iedereen gelijk?
"Er is duidelijk sprake van ongelijke behandeling. Meten met twee maten. Joden nemen een andere positie in dan moslims. Op antisemitisme wordt feller gereageerd dan op islamofobie. Juridisch is er veel minder aandacht voor de discriminatie van moslims. Dat zie je ook in de media. Het is soms alsof islamofobie helemaal niet bestaat, die realiteit willen ze hier niet onder ogen zien. De bewoners uit de vroegere Noord-Afrikaanse koloniën nemen een bijzondere plaats in, in ons collectief onderbewuste: men ziet ze als een risico, de islam is een gevaar dat beteugeld moet - de islam valt nota bene onder het ministerie van binnenlandse zaken en justitie. Dat geldt niet voor het katholicisme."
U wilt, als ik het zo mag samenvatten, de islam beschaven. Dat zou toch niet hoeven als er geen groot probleem was?
"Nee, ik bedoel meer dat moslims en niet-moslims van elkaar een fantasiebeeld hebben. De Franse samenleving fantaseert over moslims en vice versa. Alleen een analyse van de geschiedenis van een religie kan ons redden. Je moet begrijpen hoe een religie vorm krijgt. Je kunt niet zeggen: we gaan ze opvoeden - alsof je het over wilden hebt. Wat niet helpt is dat er in Frankrijk heel veel aandacht voor politicologie en sociologie is, maar totaal niet voor godsdienst. Mensen knutselen op internet hun eigen geloof in elkaar, ze kennen hun eigen traditie niet, ook moslims niet. Gewetensvrijheid bij katholieken is er trouwens pas sinds het Tweede Vaticaans Concilie, sinds 1965 dus. Dat verlichte geloof is heel pril."
Jezus nodigde toch al uit om zélf na te denken: 'wie zonder zonde is, werpe de eerste steen'?
"Ja, maar dat was lange tijd niet de dominante gedachte. Ook in de Koran kun je de kiem van de gewetensvrijheid aanwijzen. Maar het idee dat je de moderniteit ziet ontluiken in het evangelie, is een anachronisme."
De islamitische en christelijke cultuur hebben zich totaal verschillend ontwikkeld. Ligt de verklaring hiervoor niet in de wortels van die gods- diensten?
"Toen Mohammed optrad, had je geen islamitische staat. Geloofsafval, martelaarschap, dat bestond allemaal nog niet. Daar wil ik mensen oog voor leren krijgen. Mohammed is in de Koran veel menselijker, hij moet zijn menselijke dimensie terug krijgen. Het is de latere overlevering die de profeet op een goddelijk voetstuk gezet heeft."
Stort het bouwwerk van de islam niet in met zo'n menselijke profeet?
"Het religieuze systeem kun je ontrafelen, maar geloof is iets intiems, dat heb je of je hebt het niet."
Hebt u het nog?
"Zelf heb ik ontdekt dat er iets is wat ons overstijgt maar tegelijk in ons aanwezig is. De teksten hebben vijftien eeuwen geschiedenis gevoed. Maar er kan geen woord van God zijn buiten de taal van mensen. Heilige teksten zijn sporen. Tot het ultieme, het absolute hebben wij geen directe toegang, er is een intermediair nodig, de cultuur, de geschiedenis, de taal. In metafoor en mythe zeggen we wat niet in gewone taal te vatten is."
Ligt deze moderne, westerse theologie niet ver af van de gewone moslim?
"Ik geloof dat de moderniteit er ook onder gewone moslims in het Westen al een beetje is. We hebben in Frankrijk zes miljoen moslims, maar geen islamitische kranten of tv-stations. Een grote meerderheid is geseculariseerd. Het fundamentalisme is juist een reactie op het individualisme, op het feit dat we onszelf niet meer zien als gemeenschap."
Wie is Rachid Benzine?
Rachid Benzine (1971) werd geboren in Marokko en groeide op in de Parijse voorstad Trappes. In 1996 werd hij Frans kampioen kickboksen in zijn gewichtsklasse. Als islamoloog is hij verbonden aan de Universiteit van Aix-en-Provence en de faculteit voor protestante theologie van Parijs. Hij publiceerde diverse boeken, waaronder 'Les nouveaux penseurs de l'islam' (2004) over denkers die de Koran lezen met de blik van een moderne menswetenschapper.
In 'Le Coran expliqué aux jeunes' (2013) probeert hij jongeren te bewegen tot dezelfde, meer afstandelijke benadering van het heilige boek van moslims. Momenteel werkt hij aan een groot werk over de Koran, die hij nadrukkelijk onderscheidt van de traditieverzamelingen (de Hadith) die eeuwen jonger zijn. Benzine verklaart de opkomst van de gewelddadige islam uit het 'stoppen van de dynamiek van de ijtihad' (tekstinterpretatie) vanaf de achtste eeuw na Christus maar als een antwoord op westerse agressie.
.
