Portal
Ook beschaafd land kent overheidsgeweld
Bron: trouw.nl - door: Mathieu Wagemans, raadslid lokale partij Ronduit Open in de gemeente Leudal - 7 augustus 2013
© afp. De Franse filosoof Michel Foucault.
OPINIE MATHIEU WAGEMANS Een kritisch stuk van Sebastien Valkenberg over het gedachtengoed van de Franse filosoof Michel Foucault (Religie & Filosofie, 30 juli), wiens invloedrijke boek 'De geschiedenis van de waanzin' onlangs opnieuw uitgegeven is. Het betoog van Valkenberg komt erop neer dat als je vindt dat geweld alom aanwezig is, je vervolgens overal geweld ziet. De bril waardoor we kijken bepaalt wat we zien.
Maar het is te gemakkelijk om het gedachtengoed van Foucault zo af te doen. De betekenis van Foucault is dat hij heeft laten zien dat geweld zich in een moderne samenleving op een heel andere wijze kan manifesteren dan door middel van gevangenneming, pepperspray of mitrailleurs.
Zo op het eerste gezicht is onze samenleving keurig geordend. We hebben bevoegdheden toegekend aan instituties, we controleren de uitoefening ervan, we mogen kritiek uiten wanneer we daartoe aanleiding zien en er is een uitgebreid systeem van rechtsbescherming wanneer we vinden dat ons onrecht wordt aangedaan. En uiteindelijk kunnen we regelmatig andere machthebbers kiezen wanneer we dat wensen. In een dergelijke samenleving is geweld niet toegestaan en ook niet nodig. Conflicten lossen we keurig op.
Voorgeprogrammeerd
Maar er is ook een andere kijk mogelijk, met een andere conclusie waarin de verfijnde manier waarop macht in onze samenleving wordt uitgeoefend centraal staat. Zo bepaalt de overheid wat strafbaar is, wanneer iemand recht heeft op subsidie of een uitkering, of iemand een vergunning krijgt en of een activiteit BTW-plichtig is.
De overheid oefent macht uit door definities dwingend aan de maatschappij op te leggen. Wie bezwaar wil maken, zal zijn gevoelens en argumenten zodanig moeten verwoorden dat ze juridisch relevant zijn. Dat is lastig en vraagt vaak de hulp van juridisch geschoolde adviseurs. Wat voor burgers belangrijk is, kan betekenisloos zijn voor overheid of rechter. We leven in een mentaal voorgeprogrammeerde samenleving.
Diezelfde mechanismen spelen niet alleen binnen overheidssystemen. Binnen de wetenschap is nauwkeurig bepaald welke procedures moeten worden doorlopen wil er sprake zijn van wetenschappelijke kennis. In de psychiatrie is met veel precisie afgesproken wanneer er sprake is van een depressie of psychose. We hechten zeer aan vrijheid van meningsuiting, maar in de redactiekamers wordt bepaald of er sprake is van nieuwswaarde.
Wie politiek actief wil worden, merkt al gauw dat er in ons politieke systeem sprake is van tal van geschreven en ongeschreven regels. Een pas gekozen Kamerlid of raadslid zal merken dat je niet zomaar vragen kunt stellen, maar dat daar procedures voor gelden. Om gekozen te worden, zul je de interne partijregels moeten respecteren. Kortom, je hebt te voldoen aan tal van regels en je moet je dus in zekere mate laten dresseren.
Blind en doof
Dat alles is onvermijdelijk wanneer men naar enige ordening streeft. Er ontstaat pas een probleem wanneer onze systemen niet meer ontvankelijk zijn voor wat zich in de buitenwereld afspeelt en voor de burger belangrijk kan zijn. Maar een systeem, zoals de overheid, dat dominant is ten opzichte van de omgeving, kan het zich heel lang permitteren om blind en doof te zijn voor wat maatschappelijk speelt. De interne krachten zijn vaak sterker gericht op zelfbescherming en instandhouding van het systeem dan op correctie ervan.
Zo beschouwd valt er aardig wat geweld waar te nemen in onze moderne samenleving. Alleen wordt dat geweld niet langer met traditionele en zichtbare middelen uitgeoefend maar vindt het onzichtbaar plaats. Foucault heeft hier als geen ander aandacht voor gevraagd.
.
Bron: trouw.nl - door: Mathieu Wagemans, raadslid lokale partij Ronduit Open in de gemeente Leudal - 7 augustus 2013
© afp. De Franse filosoof Michel Foucault.
OPINIE MATHIEU WAGEMANS Een kritisch stuk van Sebastien Valkenberg over het gedachtengoed van de Franse filosoof Michel Foucault (Religie & Filosofie, 30 juli), wiens invloedrijke boek 'De geschiedenis van de waanzin' onlangs opnieuw uitgegeven is. Het betoog van Valkenberg komt erop neer dat als je vindt dat geweld alom aanwezig is, je vervolgens overal geweld ziet. De bril waardoor we kijken bepaalt wat we zien.
Maar het is te gemakkelijk om het gedachtengoed van Foucault zo af te doen. De betekenis van Foucault is dat hij heeft laten zien dat geweld zich in een moderne samenleving op een heel andere wijze kan manifesteren dan door middel van gevangenneming, pepperspray of mitrailleurs.
Zo op het eerste gezicht is onze samenleving keurig geordend. We hebben bevoegdheden toegekend aan instituties, we controleren de uitoefening ervan, we mogen kritiek uiten wanneer we daartoe aanleiding zien en er is een uitgebreid systeem van rechtsbescherming wanneer we vinden dat ons onrecht wordt aangedaan. En uiteindelijk kunnen we regelmatig andere machthebbers kiezen wanneer we dat wensen. In een dergelijke samenleving is geweld niet toegestaan en ook niet nodig. Conflicten lossen we keurig op.
Voorgeprogrammeerd
Maar er is ook een andere kijk mogelijk, met een andere conclusie waarin de verfijnde manier waarop macht in onze samenleving wordt uitgeoefend centraal staat. Zo bepaalt de overheid wat strafbaar is, wanneer iemand recht heeft op subsidie of een uitkering, of iemand een vergunning krijgt en of een activiteit BTW-plichtig is.
De overheid oefent macht uit door definities dwingend aan de maatschappij op te leggen. Wie bezwaar wil maken, zal zijn gevoelens en argumenten zodanig moeten verwoorden dat ze juridisch relevant zijn. Dat is lastig en vraagt vaak de hulp van juridisch geschoolde adviseurs. Wat voor burgers belangrijk is, kan betekenisloos zijn voor overheid of rechter. We leven in een mentaal voorgeprogrammeerde samenleving.
Diezelfde mechanismen spelen niet alleen binnen overheidssystemen. Binnen de wetenschap is nauwkeurig bepaald welke procedures moeten worden doorlopen wil er sprake zijn van wetenschappelijke kennis. In de psychiatrie is met veel precisie afgesproken wanneer er sprake is van een depressie of psychose. We hechten zeer aan vrijheid van meningsuiting, maar in de redactiekamers wordt bepaald of er sprake is van nieuwswaarde.
Wie politiek actief wil worden, merkt al gauw dat er in ons politieke systeem sprake is van tal van geschreven en ongeschreven regels. Een pas gekozen Kamerlid of raadslid zal merken dat je niet zomaar vragen kunt stellen, maar dat daar procedures voor gelden. Om gekozen te worden, zul je de interne partijregels moeten respecteren. Kortom, je hebt te voldoen aan tal van regels en je moet je dus in zekere mate laten dresseren.
Blind en doof
Dat alles is onvermijdelijk wanneer men naar enige ordening streeft. Er ontstaat pas een probleem wanneer onze systemen niet meer ontvankelijk zijn voor wat zich in de buitenwereld afspeelt en voor de burger belangrijk kan zijn. Maar een systeem, zoals de overheid, dat dominant is ten opzichte van de omgeving, kan het zich heel lang permitteren om blind en doof te zijn voor wat maatschappelijk speelt. De interne krachten zijn vaak sterker gericht op zelfbescherming en instandhouding van het systeem dan op correctie ervan.
Zo beschouwd valt er aardig wat geweld waar te nemen in onze moderne samenleving. Alleen wordt dat geweld niet langer met traditionele en zichtbare middelen uitgeoefend maar vindt het onzichtbaar plaats. Foucault heeft hier als geen ander aandacht voor gevraagd.
.
