Portal
'IS is uit op een Armageddon'
Bron : Trouw - door : Marije van Beek - 2 september 2016
© afp. Een IS-strijder in Irak. "Hun zwarte vlag is het meest verwoestende symbool dat
ze inzetten. Die is van een duivels simplisme, en heeft massa's op de been gebracht."
Hij maakte gisteren nog een praatje met een taxichauffeur in Utrecht. Khaled, heette hij, uit Jemen. Met David Cook, islamhistoricus, gaat het al snel over zijn vak. En tegenwoordig komt het gesprek dan ook vanzelf op terreurbeweging IS. "Géén moslims", volgens Khaled.
Die bewering hoort Cook alom. Maar hoe geruststellend het ook is dat moslims IS afwijzen, de geschiedenis leert iets anders, zegt hij. Cook is auteur van standaardwerken over de jihad, martelaarschap en eindtijddenken, en verbonden aan de Rice University in Texas. Islamitisch terrorisme wordt door verschillende kenners aan kolonialisme of armoede geweten. Nonsens, vindt de historicus. Sommige moslims, vertelt hij, grijpen wel degelijk naar de wapens vanwege hun geloof. Net als de eerste islamitische strijders op hun veroveringstochten in de zevende eeuw. In die tijd, de begintijd van de islam, is Cook gespecialiseerd, net als in de contemporaine islam. Het is precies die versie van het geloof waarop terreurbeweging IS zich beroept. Cook: "Er is een gigantische onwil om moslimradicalen op hun woord te geloven als ze zeggen dat ze zich op de Koran baseren. Je hebt zelfs bij de veiligheidsdiensten mensen die zo denken."
De laatste terroristen van IS waren niet vroom. Zedeloze types, mislukte criminelen, blijkt uit de berichten.
"Dat kan zijn, maar dat wil niet zeggen dat ze geen moslims zijn. Volgens IS-ideologie is het prima om van playboy tot zelfmoordterrorist te gaan. Je wordt als moslim beoordeeld op je laatste daden. Dus het is normaal om je extreem laat te bekeren, en in de laatste minuut berouw te krijgen. Zelfmoordaanslagen sluiten aan op die traditie. Het is een enkeltje paradijs - een absolute methodologie om redding te vinden. Zo'n mislukte crimineel die zich bij IS aansluit is niet het type dat het leven van een normale vrome moslim kan leven. Daar heeft zo iemand het geduld niet voor."
IS wordt wel gezien als een eindtijdbeweging, die een wereldoorlog en Armageddon wil uitlokken. Hoe doen ze dat?
"In oude geschriften is aangekondigd dat er kort voor de eindtijd zal worden gevochten in Syrië. De soennitische messianistische figuur, de Mahdi, zal het veroveringswerk afmaken vanaf waar de eerste moslims waren gebleven. Hij zal Constantinopel, Rome en Europa veroveren, en Centraal-Azië, India en Ethiopië. IS speelt in op het gevoel dat veel van die oude voorspellingen nu gaan uitkomen. Ze zijn uit op een strijd tussen goed en kwaad, waarin alles, werkelijk alles op het spel staat. Dat zou gaan gebeuren in het Noord-Syrische plaatsje Dabiq - niet toevallig ook de naam van hun glossy. "Hun zwarte vlag is het meest verwoestende symbool dat ze inzetten. Die is van een duivels simplisme, en heeft massa's op de been gebracht. Ze hebben de geloofsbelijdenis er op gezet in een vroeg-Arabisch schrift. Dat geeft een gevoel van: we gaan onze grootheid hervinden, van toen we nog een veroverend en gevreesd volk waren. "Tegelijkertijd houden ze hun lokroep vaag. Dat ze de sharia daadwerkelijk wilden gaan invoeren, tot de meest controversiële wetten aan toe, het afhakken van handen, en homo's van grote hoogtes gooien, dat maakten ze pas laat bekend. Des te meer mensen konden ze aanspreken. En het is ook nog niet zo eenvoudig om een staat te bedenken die zó ongelofelijk ideaal is dat mensen er voor zouden willen sterven. Des te meer je in detail treedt over hoe de staat precies is ingericht, des te sneller een buitenstaander een oordeel kan vellen, en zeggen: 'Nou, eigenlijk klinkt die staat niet veel beter dan, pak 'm beet: Venezuela'."
Waarom jezelf dood vechten als je toch gelooft dat de wereld spoedig vergaat?
"Hier geldt weer: je verzekert er een plaats mee in het paradijs. Niet alleen voor jezelf, ook voor je familie. En misschien kun je als jihadist zonder einddatum in zicht moeilijk de nodige energie opbrengen voor de strijd."
Er wordt wel gezegd dat IS de religie en hun eindtijdpropaganda puur instrumenteel inzet. Wat denkt u?
"Ze gaan misleidend te werk, dus ik begrijp waar die gedachte vandaan komt. Toch lijkt mij dat niet waarschijnlijk. Alles wat IS doet gaat regelrecht in tegen politiek realisme. Denk aan de seksslaven. Je kunt op je vingers natellen dat geen enkel Europees land je staat gaat erkennen als je daar mee aan komt zetten. Ze hebben al hun buren de oorlog verklaard. Ook Turkije, hun levenslijn, het land waardoor ze hun olie verkopen. Al krijgen ze geen directe steun van president Erdogan, met hem delen ze gezamenlijke economische belangen, én een gezamenlijke vijand, de Koerden. Die zorgen ervoor dat hij hen niet daadwerkelijk aanvalt. "Neem de aanslagen van IS in Ankara en Istanbul. Daarbij vroeg ik me af: zou dit hun manier zijn om Turkije uit te dagen, en zo de Apocalyps te bespoedigen? Weet dat Turkije, los van Israël, het enige leger heeft dat hen mogelijk zal kunnen verslaan. Dus, hen aanvallen, terwijl je tegelijkertijd in oorlog bent met Syrië, Irak en Jordanië, slaat dat ergens op? Ik zou zeggen: 'Nee'. Het is stompzinnig. Zelfs als je gelooft dat je alle vier je vijanden moet bestrijden, moet je kiezen wie je eerst gaat doen, en wie later. Ik geloof dus dat hun ideologische en apocalyptische aard zich ook openbaart in hun buitenlandpolitiek. Ze willen iedereen boos maken en in een wereldoorlog lokken."
Kan de apocalyptische taal van IS overslaan naar andere moslims?
"Men is er nu meer mee bezig, dat wel. Er wordt veel over de Mahdi en 'het uur' gepraat. Maar er is ook weer geen Mahdi-gekte. Eindtijdbewegingen zijn per definitie marginaal. Het is nooit het establishment dat hier vol van is. Je kunt eindtijdgeloof ook niet zo lang volhouden: op een gegeven moment blijkt de wereld namelijk altijd gewoon weer door te gaan. In 2009 was men er in Iran nog vast van overtuigd dat de Mahdi zou gaan verschijnen. Nu hoor je daar weinig meer over. Zo gaat dat. Ik ben zelf opgegroeid in het Amerikaanse evangelicalisme. Wij geloofden in 1988 allemaal dat de eindtijd was aangebroken, omdat in de Bijbel ergens stond voorspeld dat Jezus binnen een generatie na het oprichten van de staat Israël zou wederkomen op aarde. Ik geloofde dat echt! Maar ik moet je zeggen, als ik nu nog wel eens iemand over de eindtijd hoor, ben ik sceptisch. De generatie die zoiets meemaakt, gaat niet zomaar nog eens in hun leven geloven dat het einde nabij is, maar dan nu écht. (Lacht). Dat brengt me op een andere wet over eindtijdbewegingen: achteraf, als de wereld niet blijkt te zijn vergaan, wil men het er niet meer over hebben. Te pijnlijk."
Maakt dat onderzoek naar eindtijdbewegingen niet lastig?
"Ik ben voorzichtig, want er zijn nu eenmaal weinig bronnen, maar ik denk dat je Mohammed ook als aankondiger van de eindtijd kunt zien. Volgens de geschriften is Mohammed 'net voor het uur' gezonden. Met zijn zwaard moest hij een zuiveringsstrijd beginnen. Ik werk nu aan een vertaling van een boek uit de negende eeuw dat talloze niet uitgekomen apocalypsen opsomt. Een groot deel valt in de begintijd van de islam. Er was destijds reden genoeg om een Apocalyps te vrezen. Grote oorlogen, de builenpest, waarbij een kwart van de Syriërs omkwam. En in het jaar 610, toen Mohammed begon met zijn preken, was de komeet van Halley zichtbaar. Overigens zijn er veel mensen die dit onzin vinden. Ik niet. Misschien is de eindtijd niet dé drijvende kracht achter Mohammed. Maar tot drie keer toe staat er in de Koran: 'Wanneer komt het uur?'. Mensen hadden de eindtijd in elk geval in hun hoofd. Dat aspect hebben we zeker."
Er woeden al godsdienstoorlogen in de islamitische wereld. Komt het nog goed?
"Er is óók een kentering gaande. Met hun kalifaat en aanslagen heeft IS een hoop mensen wakker geschud. In de Arabische wereld is een beweging weg van de politieke islam. Egypte en Tunesië hebben daar in elk geval een begin mee gemaakt."
Verandert de theologie mee?
"In de eerste eeuwen van de islam was jihad onomwonden agressief en gericht op verbreiding van de islam. Moslims gaan de jihad meer als een geweldloze strijd tegen je ego zien. Dat is onder individuele gelovigen, vooral in het Westen, zeker een trend. Je komt die invulling van de jihad pas tegen rond het jaar 1080. Niet eerder. De 'grote jihad' wordt het dan genoemd, en het komt naast de fysieke jihad te staan, die dan 'kleine jihad' heet. Wie niet in staat was om daadwerkelijk te vechten, kon zo toch iets doen. Je treft deze gedachte wel aan bij soefigroepen. Maar in de theologie is het niet prominent. Ik ken er maar twee boeken over: van Ayatollah Khomeini, en van een Saudische geleerde. Terwijl aan de gevechtsjihad honderden boeken zijn gewijd. En met de Koran kom je ook echt op een fysieke strijd uit. Die is zo gedetailleerd beschreven dat je die teksten niet symbolisch kunt uitleggen. "En de twee soorten jihad bestaan nog altijd naast elkaar. Men heeft nog niet afgerekend met de gewelddadige jihad. Het is nog maar de vraag of die twee soorten jihad van elkaar te scheiden zijn. Je moet het onderscheid héél goed uitleggen. Ik geloof dat het mógelijk is om zo'n theologie te ontwikkelen. Maar het moet nog wel gebeuren."
.
Bron : Trouw - door : Marije van Beek - 2 september 2016
© afp. Een IS-strijder in Irak. "Hun zwarte vlag is het meest verwoestende symbool dat
ze inzetten. Die is van een duivels simplisme, en heeft massa's op de been gebracht."
Hij maakte gisteren nog een praatje met een taxichauffeur in Utrecht. Khaled, heette hij, uit Jemen. Met David Cook, islamhistoricus, gaat het al snel over zijn vak. En tegenwoordig komt het gesprek dan ook vanzelf op terreurbeweging IS. "Géén moslims", volgens Khaled.
Die bewering hoort Cook alom. Maar hoe geruststellend het ook is dat moslims IS afwijzen, de geschiedenis leert iets anders, zegt hij. Cook is auteur van standaardwerken over de jihad, martelaarschap en eindtijddenken, en verbonden aan de Rice University in Texas. Islamitisch terrorisme wordt door verschillende kenners aan kolonialisme of armoede geweten. Nonsens, vindt de historicus. Sommige moslims, vertelt hij, grijpen wel degelijk naar de wapens vanwege hun geloof. Net als de eerste islamitische strijders op hun veroveringstochten in de zevende eeuw. In die tijd, de begintijd van de islam, is Cook gespecialiseerd, net als in de contemporaine islam. Het is precies die versie van het geloof waarop terreurbeweging IS zich beroept. Cook: "Er is een gigantische onwil om moslimradicalen op hun woord te geloven als ze zeggen dat ze zich op de Koran baseren. Je hebt zelfs bij de veiligheidsdiensten mensen die zo denken."
De laatste terroristen van IS waren niet vroom. Zedeloze types, mislukte criminelen, blijkt uit de berichten.
"Dat kan zijn, maar dat wil niet zeggen dat ze geen moslims zijn. Volgens IS-ideologie is het prima om van playboy tot zelfmoordterrorist te gaan. Je wordt als moslim beoordeeld op je laatste daden. Dus het is normaal om je extreem laat te bekeren, en in de laatste minuut berouw te krijgen. Zelfmoordaanslagen sluiten aan op die traditie. Het is een enkeltje paradijs - een absolute methodologie om redding te vinden. Zo'n mislukte crimineel die zich bij IS aansluit is niet het type dat het leven van een normale vrome moslim kan leven. Daar heeft zo iemand het geduld niet voor."
IS wordt wel gezien als een eindtijdbeweging, die een wereldoorlog en Armageddon wil uitlokken. Hoe doen ze dat?
"In oude geschriften is aangekondigd dat er kort voor de eindtijd zal worden gevochten in Syrië. De soennitische messianistische figuur, de Mahdi, zal het veroveringswerk afmaken vanaf waar de eerste moslims waren gebleven. Hij zal Constantinopel, Rome en Europa veroveren, en Centraal-Azië, India en Ethiopië. IS speelt in op het gevoel dat veel van die oude voorspellingen nu gaan uitkomen. Ze zijn uit op een strijd tussen goed en kwaad, waarin alles, werkelijk alles op het spel staat. Dat zou gaan gebeuren in het Noord-Syrische plaatsje Dabiq - niet toevallig ook de naam van hun glossy. "Hun zwarte vlag is het meest verwoestende symbool dat ze inzetten. Die is van een duivels simplisme, en heeft massa's op de been gebracht. Ze hebben de geloofsbelijdenis er op gezet in een vroeg-Arabisch schrift. Dat geeft een gevoel van: we gaan onze grootheid hervinden, van toen we nog een veroverend en gevreesd volk waren. "Tegelijkertijd houden ze hun lokroep vaag. Dat ze de sharia daadwerkelijk wilden gaan invoeren, tot de meest controversiële wetten aan toe, het afhakken van handen, en homo's van grote hoogtes gooien, dat maakten ze pas laat bekend. Des te meer mensen konden ze aanspreken. En het is ook nog niet zo eenvoudig om een staat te bedenken die zó ongelofelijk ideaal is dat mensen er voor zouden willen sterven. Des te meer je in detail treedt over hoe de staat precies is ingericht, des te sneller een buitenstaander een oordeel kan vellen, en zeggen: 'Nou, eigenlijk klinkt die staat niet veel beter dan, pak 'm beet: Venezuela'."
Waarom jezelf dood vechten als je toch gelooft dat de wereld spoedig vergaat?
"Hier geldt weer: je verzekert er een plaats mee in het paradijs. Niet alleen voor jezelf, ook voor je familie. En misschien kun je als jihadist zonder einddatum in zicht moeilijk de nodige energie opbrengen voor de strijd."
Er wordt wel gezegd dat IS de religie en hun eindtijdpropaganda puur instrumenteel inzet. Wat denkt u?
"Ze gaan misleidend te werk, dus ik begrijp waar die gedachte vandaan komt. Toch lijkt mij dat niet waarschijnlijk. Alles wat IS doet gaat regelrecht in tegen politiek realisme. Denk aan de seksslaven. Je kunt op je vingers natellen dat geen enkel Europees land je staat gaat erkennen als je daar mee aan komt zetten. Ze hebben al hun buren de oorlog verklaard. Ook Turkije, hun levenslijn, het land waardoor ze hun olie verkopen. Al krijgen ze geen directe steun van president Erdogan, met hem delen ze gezamenlijke economische belangen, én een gezamenlijke vijand, de Koerden. Die zorgen ervoor dat hij hen niet daadwerkelijk aanvalt. "Neem de aanslagen van IS in Ankara en Istanbul. Daarbij vroeg ik me af: zou dit hun manier zijn om Turkije uit te dagen, en zo de Apocalyps te bespoedigen? Weet dat Turkije, los van Israël, het enige leger heeft dat hen mogelijk zal kunnen verslaan. Dus, hen aanvallen, terwijl je tegelijkertijd in oorlog bent met Syrië, Irak en Jordanië, slaat dat ergens op? Ik zou zeggen: 'Nee'. Het is stompzinnig. Zelfs als je gelooft dat je alle vier je vijanden moet bestrijden, moet je kiezen wie je eerst gaat doen, en wie later. Ik geloof dus dat hun ideologische en apocalyptische aard zich ook openbaart in hun buitenlandpolitiek. Ze willen iedereen boos maken en in een wereldoorlog lokken."
Kan de apocalyptische taal van IS overslaan naar andere moslims?
"Men is er nu meer mee bezig, dat wel. Er wordt veel over de Mahdi en 'het uur' gepraat. Maar er is ook weer geen Mahdi-gekte. Eindtijdbewegingen zijn per definitie marginaal. Het is nooit het establishment dat hier vol van is. Je kunt eindtijdgeloof ook niet zo lang volhouden: op een gegeven moment blijkt de wereld namelijk altijd gewoon weer door te gaan. In 2009 was men er in Iran nog vast van overtuigd dat de Mahdi zou gaan verschijnen. Nu hoor je daar weinig meer over. Zo gaat dat. Ik ben zelf opgegroeid in het Amerikaanse evangelicalisme. Wij geloofden in 1988 allemaal dat de eindtijd was aangebroken, omdat in de Bijbel ergens stond voorspeld dat Jezus binnen een generatie na het oprichten van de staat Israël zou wederkomen op aarde. Ik geloofde dat echt! Maar ik moet je zeggen, als ik nu nog wel eens iemand over de eindtijd hoor, ben ik sceptisch. De generatie die zoiets meemaakt, gaat niet zomaar nog eens in hun leven geloven dat het einde nabij is, maar dan nu écht. (Lacht). Dat brengt me op een andere wet over eindtijdbewegingen: achteraf, als de wereld niet blijkt te zijn vergaan, wil men het er niet meer over hebben. Te pijnlijk."
Maakt dat onderzoek naar eindtijdbewegingen niet lastig?
"Ik ben voorzichtig, want er zijn nu eenmaal weinig bronnen, maar ik denk dat je Mohammed ook als aankondiger van de eindtijd kunt zien. Volgens de geschriften is Mohammed 'net voor het uur' gezonden. Met zijn zwaard moest hij een zuiveringsstrijd beginnen. Ik werk nu aan een vertaling van een boek uit de negende eeuw dat talloze niet uitgekomen apocalypsen opsomt. Een groot deel valt in de begintijd van de islam. Er was destijds reden genoeg om een Apocalyps te vrezen. Grote oorlogen, de builenpest, waarbij een kwart van de Syriërs omkwam. En in het jaar 610, toen Mohammed begon met zijn preken, was de komeet van Halley zichtbaar. Overigens zijn er veel mensen die dit onzin vinden. Ik niet. Misschien is de eindtijd niet dé drijvende kracht achter Mohammed. Maar tot drie keer toe staat er in de Koran: 'Wanneer komt het uur?'. Mensen hadden de eindtijd in elk geval in hun hoofd. Dat aspect hebben we zeker."
Er woeden al godsdienstoorlogen in de islamitische wereld. Komt het nog goed?
"Er is óók een kentering gaande. Met hun kalifaat en aanslagen heeft IS een hoop mensen wakker geschud. In de Arabische wereld is een beweging weg van de politieke islam. Egypte en Tunesië hebben daar in elk geval een begin mee gemaakt."
Verandert de theologie mee?
"In de eerste eeuwen van de islam was jihad onomwonden agressief en gericht op verbreiding van de islam. Moslims gaan de jihad meer als een geweldloze strijd tegen je ego zien. Dat is onder individuele gelovigen, vooral in het Westen, zeker een trend. Je komt die invulling van de jihad pas tegen rond het jaar 1080. Niet eerder. De 'grote jihad' wordt het dan genoemd, en het komt naast de fysieke jihad te staan, die dan 'kleine jihad' heet. Wie niet in staat was om daadwerkelijk te vechten, kon zo toch iets doen. Je treft deze gedachte wel aan bij soefigroepen. Maar in de theologie is het niet prominent. Ik ken er maar twee boeken over: van Ayatollah Khomeini, en van een Saudische geleerde. Terwijl aan de gevechtsjihad honderden boeken zijn gewijd. En met de Koran kom je ook echt op een fysieke strijd uit. Die is zo gedetailleerd beschreven dat je die teksten niet symbolisch kunt uitleggen. "En de twee soorten jihad bestaan nog altijd naast elkaar. Men heeft nog niet afgerekend met de gewelddadige jihad. Het is nog maar de vraag of die twee soorten jihad van elkaar te scheiden zijn. Je moet het onderscheid héél goed uitleggen. Ik geloof dat het mógelijk is om zo'n theologie te ontwikkelen. Maar het moet nog wel gebeuren."
.
