Pechtold: Geef weerwoord aan de populisten

INTERVIEW D66 werkt niet mee aan een Nexit-referendum. D66-leider Pechtold verwijt VVD en CDA dat zij de onvrede over de EU hebben aangewakkerd. Vanavond debatteert de Kamer.

Nee, Alexander Pechtold heeft, anders dan premier Rutte, vrijdag geen 'krachttermen' gebruikt bij het nieuws van de Brexit. Hij voelde gelatenheid, zegt hij. Over de euroscepsis, die in Europa bijna niet meer te beteugelen lijkt. Over de leiders van de Brexit-campagne. "Farage heeft de mensen maar wat wijs gemaakt over wat de schade zou zijn. En nu is er paniek. Zo werkt populisme. Het is zo pijnlijk om te zien." Nu in Nederland het debat over Europa oplaait, begint bij Pechtold de boosheid. "Boosheid op onze premier: Rutte zegt diep teleurgesteld te zijn over de historische breuk met Groot-Brittannië. Maar hij heef zelf flink meegeholpen om Europa weg te zetten als 'bureaucratisch', iets waar je alleen maar last van hebt."

Bent u niet vooral geschrokken van de onvrede zelf?
"Wat nu dreigt is dat we door het vele praten over de mensen met onvrede, te weinig praten over de oplossing. Ik vind het triest dat het debat nu alweer wordt teruggebracht tot de vraag of er in Nederland ook een referendum moet komen. Ik hoor VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra daar al ruimte voor laten."

Hoe kan de politiek dan de onvrede wegnemen?
"Door het bestrijden van populisme en feitenvrije politiek. Er is vooral veel steviger weerwoord nodig op types als Wilders maar ook op VVD'ers en soms CDA'ers die elke keer maar afgeven op Europa. Alsof Europa levertraan is! Ik neem Rutte kwalijk hoe hij daarin is mee is gegaan, met idiote beloftes, bij de vorige verkiezingen, zoals dat er geen geld meer zou gaan naar de Grieken. Dát heeft gemaakt dat mensen het gevoel hebben dat Europa een probleem is in plaats van de oplossing. Dát moet anders. Denkt er nu werkelijk iemand dat je terrorisme kunt bestrijden landje voor landje? Of het vluchtelingenvraagstuk, of de klimaatverandering? Je kan het alleen samen oplossen. Dat verhaal moet weer veel duidelijker worden verteld."

Wat is er zo gevaarlijk aan een referendum? Het peilt toch de wens van de kiezers?
"Omdat het onderwerp onzinnig is. Een leave heeft volstrekt onduidelijke en onvoorspelbare gevolgen. Waarover stem je dan? En daarbij: dankzij de EU is er vrede en veiligheid, en daardoor welvaart in Europa. Dat is een proces geweest van zeventig jaar democratische besluitvorming tussen de landen, in kleine stapjes. Dat gaan we toch niet in een referendum over de schutting gooien door een simpele vraag te stellen met één nee of ja? Zelfs om een letter in de Grondwet gewijzigd te krijgen heb je in dit land een tweederde meerderheid nodig, in beide Kamers. Daar ga ik het land niet aan blootstellen. Dat is een 'Wilders-referendum', waarin alleen dingen worden afgebroken, zonder alternatief. Dat blijkt nu ook bij de Britten."

Hoe kan D66, dat voor directe democratie is, tegen een referendum zijn?
"Dat is zo'n misverstand: alsof wij elk referendum toejuichen. Wij zijn voor een correctief referendum, als onderdeel van een wetgevingsproces. Wat hier wordt gevraagd, is iets heel anders. Ik zal daar niet aan meewerken. Niet vanavond in de Kamer, of later dit jaar. En nog belangrijker: ook niet in een toekomstig kabinet."

Is weerwoord geven belangrijker dan luisteren naar onvrede?
"Dat denk ik zeker. Waarom altijd maar dat gezeur over Europa bij de VVD? Altijd dat dédain voor de EU? Als de VVD en het CDA vaker aan mensen durven laten zien waar Europa voor staat, zou er minder onvrede zijn. Ik zeg: de democratische middenpartijen zijn sterker dan de populisten. Als ze maar weerwoord durven geven. We moeten de populisten bestrijden op hun zwakke punt, namelijk dat ze geen oplossingen hebben, dat ze alleen maar afbreken, dat ze onzin vertellen. Dat is in Groot-Britannië nu wel gebleken".

Heeft de politiek zitten slapen?
"Misschien was dit wel de wake-up call die we nodig hadden. We hebben vijftien jaar het debat laten gijzelen door populisten als Wilders en meehuilers als Rutte, die alsmaar suggereren dat in 'minder Europa' een oplossing ligt. Natuurlijk moeten we mensen bij de hand nemen, hun angsten serieus nemen als ze het gevoel hebben dat het met Europa te snel gaat. Maar de onvrede krijgt nu wel heel veel aandacht. We leven op een van de mooiste plekken van de wereld, maar doen of alles naar de verdoemenis gaat. Europa is het probleem niet. Populisme is het probleem. Dus als Wilders er een thema van wil maken in de verkiezingen: kom maar op. De Brexit geeft me weer energie om terug te vechten."