2015-10-16 : EU en Turkije bereiken ontwerpakkoord over vluchtelingen, met ook 'versoepeling van visumplicht'

De EU-commissie en Turkije hebben een ontwerpakkoord bereikt rond de vluchtelingenproblematiek. Volgens het actieplan zou Turkije onder meer vluchtelingen die geen asiel krijgen in de EU sneller moeten terugnemen. In ruil zou de visumplicht voor Turken die naar de EU komen sneller versoepeld worden.

Na afloop van de EU-top zei Jean-Claude Juncker dat de Europese leiders tevreden waren met het ontwerpakkoord dat zijn Commissie met de Turkse regering bereikte over een actieplan om de toestroom van vluchtelingen naar Europa in te dammen. Juncker bevestigde dat Turkije als pasmunt voor zijn medewerking uitzicht krijgt op een versnelling van de onderhandelingen over de liberalisering van de visumplicht voor Turkse onderdanen. "Maar dat betekent niet dat we onze basiscriteria opgeven. Er komen geen aparte criteria voor Turkije. We evalueren de situatie in de lente van 2016", zegt Juncker, die beklemtoonde dat er een koppeling bestaat tussen visaliberalisering en de Turkse inspanningen om de vluchtelingenstromen in te perken.

Drie miljard?

Diplomatieke bronnen stelden dat de Turkse regering tot drie miljard euro aan financiële steun vraagt. Dat bevestigde Juncker niet. De Luxemburger wou enkel kwijt dat zijn rechterhand Frans Timmermans de komende dagen verder zal onderhandelen met Ankara over de financiële ondersteuning. Turkije zou ook azen op een nieuwe impuls voor het slabakkende toetredingsproces van het land, maar daarover sprak Juncker zich niet uit. Europees president Donald Tusk noemde het ontwerpakkoord met Ankara "een belangrijke stap". "Maar het heeft enkel zin als het ertoe leidt dat de vluchtelingenstromen onder controle komen", aldus Tusk.

Registratie en terugname

De EU-leiders weigerden in detail te treden, maar het duitse weekblad Der Spiegel presenteert intussen de krachtlijnen van wat voorligt (of althans wat bronnen binnen de EU erover lekken). De EU zal zich ertoe verbinden de humanitaire hulp aan vluchtelingen in Turkije, Libanon, Irak en Jordanië op te voeren, in de hoop ze in de regio te houden. Daarbij zou onder meer een tewerkstellingsprogramma zitten. Turkije zou zich ertoe verbinden de vluchtelingen te registreren en van reispapieren te voorzien. Turkije eiste oorspronkelijk inderdaad, meldt Der Spiegel, 3 miljard euro aan extra steun, maar Europa zou 500 miljoen bieden. De EU zou ook hulp verlenen aan Turkije bij de strijd tegen mensensmokkelaars en bij de grenscontroles. Turkije zou asielzoekers van wie de aanvraag in Europa afgewezen wordt, sneller moeten terugnemen. De soepeler visa-regels staan volgens Der Spiegel hoog op de verlanglijst van de Turkse president Erdogan. Daar zouden echter voor de EU ernstige tegemoetkomingen over het terugnemen van vluchtelingen tegenover moeten staan.

'Soepeler visa alleen voor studenten en zakenlui'

De Belgische premier Charles Michel beklemtoonde na afloop van de top dat de toetredingsonderhandelingen met Turkije "geen enkele resultaatsverbintenis" inhouden. "We hebben veel te winnen bij een open dialoog met Turkije, maar we moeten niet naïef zijn", aldus Michel, die ook het belang van samenwerking met Turkije in de strijd tegen terrorisme beklemtoonde. Michel benadrukte overigens dat een mogelijke versoepeling van de visumplicht in eerste instantie enkel voor studenten en zakenmensen zou gelden. Een algemene liberalisering ligt volgens de premier niet op tafel en hij is er bovendien tegen, zei hij.


.

VLUCHTELINGENCRISIS Turkse veiligheidstroepen hebben de voorbije dagen ongeveer 3.000 -vooral Syrische- migranten opgepakt die van plan waren in bootjes de overtocht naar Griekenland te maken. Dat meldt het Turkse nieuwsagentschap Dogan. De opgeviste vluchtelingen worden in detentiecentra gestopt vooraleer gedeporteerd te worden.

Op een speciale top in Brussel vorig weekend had Ankara de Europese Unie beloofd, de vluchtelingenstroom via Turkije naar het Europese vasteland te laten opdrogen in ruil voor een financieel ruggensteuntje van drie miljard euro en een belofte voor betere relaties met Ankara, onder andere in de vorm van visumvrije reizen naar EU-landen voor Turkse burgers.

De Turkse troepen begonnen hun speurtocht met het afschuimen van gebieden nabij het Griekse eiland Lesbos, een van de favoriete bestemmingen van vluchtelingen omdat het op relatief korte afstand van de Turkse kust ligt. Als bonus arresteerden de Turken ook 35 veronderstelde mensensmokkelaars, onder wie vluchtelingen uit Syrië en Afghanistan. De Europees-Turkse deal werd op scherpe kritiek onthaald in kringen die zich zorgen maken over de Turkse houding jegens het naleven van fundamentele mensenrechten en de uitholling van de Turkse democratie. Ankara heeft door zijn steun aan (de) rebellen in Syrië en het poreus houden van zijn grens met Syrië althans een deel van de in de miljoenen lopende vluchtelingenstroom uit Syrië zelf veroorzaakt. In Turkije zelf verblijven momenteel zowat twee miljoen Syrische vluchtelingen.


.

ASIELCRISIS Turkije heeft op onwettige wijze honderden vluchtelingen opgesloten en gedwongen om terug te keren naar oorlogsgebied. Dat meldt de mensenrechtenorganisatie Amnesty International in een nieuw rapport.

De Turkse overheid bracht sinds september honderden asielzoekers naar geïsoleerde detentiecentra in Erzurum (oosten) en Osmaniye (zuiden), waar ze van de buitenwereld werden afgesloten, zo vermeldt het rapport 'Europe's Gatekeeper'. In die centra hebben volgens de mensenrechtenorganisatie ook mishandelingen plaatsgevonden. Volgens het rapport is er ook Europees geld gestroomd naar de bouw van de twee genoemde centra. "Het is choquerend dat EU-geld gebruikt wordt om onwettige detentie- en terugkeerprogramma's te financieren", zo klinkt het.

Deportaties
Amnesty zegt daarnaast informatie te hebben over meer dan honderd deportaties naar Syrië en Irak. "Gevreesd wordt dat het eigenlijk aantal veel hoger ligt en ook deportaties naar Afghanistan bevat." De Europese Unie en Ankara hebben eind november een akkoord bereikt, waarbij aan Turkije zowat drie miljard euro hulp wordt beloofd als het land helpt de instroom van Syrische vluchtelingen richting EU tegen te houden. "De EU moet zich ervan verzekeren dat haar samenwerking met Turkije de rechten van vluchtelingen en migranten bevordert, in plaats van ondermijnt", schrijft Amnesty daar nog over. Sinds het begin van de Syrische burgeroorlog in 2011, heeft Turkije al 2,2 miljoen vluchtelingen opgevangen. Het land herbergt daarmee het grootste aantal Syrische vluchtelingen.


.