Portal
Vrouwenbesnijdenis met glasscherven en daarna as op de wond
Bron : trouw door : Eildert Mulder - 12 juni 2014
© afp. De 4-jarige Shwen uit Soelaimania, in het Koerdische deel van Irak, is zojuist besneden.
Als beloning krijgt ze een nieuwe pop.
.
Bron : trouw door : Eildert Mulder - 12 juni 2014
© afp. De 4-jarige Shwen uit Soelaimania, in het Koerdische deel van Irak, is zojuist besneden.
Als beloning krijgt ze een nieuwe pop.
Meisjesbesnijdenis komt in veel meer islamitische landen voor dan gedacht. Het wrede gebruik met scheermesjes of glasscherven is lastig te bestrijden, zegt hulpverlener Thomas von der Osten-Sacken.
Nooit had hij kunnen vermoeden dat de afkorting FGM een zo belangrijke rol in zijn leven zou gaan spelen. FGM staat voor female genital mutilation, in het Nederlands doorgaans aangeduid als meisjesbesnijdenis. "Ik vind het een van de verschrikkelijkste verschijnselen die ik ken", zegt Thomas von der Osten-Sacken (1968), Duits journalist maar ook directeur van de in Frankfurt gevestigde hulporganisatie Wadi, die actief is in het Midden-Oosten. "Voor mij komt het ergens op de tweede of derde plaats, na zaken als nationaal-socialisme en fascisme." Hulporganisatie Wadi probeert mensen te helpen hun lot in eigen hand te nemen. Dat is een zware opgave in het Midden-Oosten, waar vaak de angst regeert, waar onvrijheid de regel en vrijheid de uitzondering is, waar dictaturen het politieke leven bepalen en godsdienst, familieclans en harde taboes het mensen bijna onmogelijk kunnen maken hun eigen leven vorm te geven. Op een van die taboes stuitte, tot eigen grote verrassing, Wadi in het Koerdische noorden van Irak: genitale verminking. Dat die gruwelijke gewoonte, die vrouwen in hun latere leven vaak goeddeels van hun seksuele genot berooft en nog tal van andere problemen kan veroorzaken, ook in Irak voorkwam was tot dan toe een goed bewaard geheim.
Ontnuchterend
Wadi deed de schokkende ontdekking pas na elf jaar. In 1993 begon de organisatie haar werkzaamheden in het Koerdische noorden van Irak, dat een paar jaar eerder was bevrijd van de dictatuur van Saddam Hoessein. Koerdische medewerkers bezochten dorpen. Ze probeerden een vertrouwensrelatie op te bouwen. Over FGM hadden ze het niet.
Von der Osten: "Maar toen dat vertrouwen er was, begonnen dorpsvrouwen ineens zelf over meisjesbesnijdenis. Was dat nou goed of slecht? Dat was in 2004. Dat ze die kwestie aan de orde stelden was schokkend voor onze Koerdische vrouwelijke medewerkers. Vaak hadden ze zelf die verminking ondergaan. Voor ons als niet-Koerden was het ontnuchterend: we waren al elf jaar in Iraaks Koerdistan bezig. We dachten iets te begrijpen, maar we hadden zelfs niet het flauwste vermoeden dat dit probleem ook daar speelde. Het was een absoluut taboe. Zelfs onze eigen Koerdische medewerksters waren er niet uit zichzelf over begonnen. Tot dan toe dachten we dat FGM een Afrikaans verschijnsel was. In de Arabische wereld zou FGM alleen voorkomen in Egypte, Soedan en Jemen. En verder moest je voor FGM in Ethiopië, Somalië, Eritrea en Afrika zuidelijk van de Sahara zijn. En nu troffen we het ineens ook aan in het noorden van Irak."
Bestrijding van FGM werd een hoofdtaak voor Wadi. Bij een onderzoek in vijftig Koerdische dorpen bleek van de ongeveer duizend ondervraagde vrouwen maar liefst driekwart verminkt te zijn. De verhalen zijn gruwelijk. De operatie wordt uitgevoerd door vroedvrouwen, als de meisjes een jaar of vier oud zijn. De vroedvrouwen gebruiken scheermesjes, nagelschaartjes of glasscherven. Om ontstekingen tegen te gaan strooien ze as op de wond.
Von der Osten: "Ook de psychologische schade is enorm. Het meisje ziet haar moeder als haar grote beschermster. En dan levert ze haar uit aan een vrouw die zoiets doet. Ze ervaart dat als een verschrikkelijk verraad." Later kan een huwelijk onder zware druk komen te staan. De man vindt de vrouw onverschillig en ziet niet de link met de genitale verminking. De 'oplossing' kan dan een huwelijk met een tweede vrouw zijn. De Koerdische regering probeerde de informatie van Wadi te negeren. Maar de discussie was losgebrand. Soms braken er conflicten uit tussen mannen en vrouwen, wanneer bleek dat een dochter was besneden zonder dat de vader het wist. Ook ontdekten soms broers voor het eerst dat hun eigen zusters genitaal verminkt waren.
Verboden
De staat begon te bewegen. Sinds 2011 is in het Koerdische gebied FGM bij wet verboden. Von der Osten: "De Koerden kunnen de Nederlandse belastingbetaler bedanken. Onze FGM-campagnes hebben miljoenen euro's gekost. Veel geld kwam uit Nederland." Wadi werkt samen met de Nederlandse ontwikkelingsorganisatie Hivos. Wadi krijgt nu ook steun van Unesco. Die hulp kwam niet vanzelf. De VN reageerden eerst niet en meldden later dat Irak niet op de lijst van FGM-landen stond. Wadi begon ook elders onderzoek te doen. In Oman, evenmin op de VN-lijst, bleek FGM massaal verbreid. Mogelijk 80 procent van de vrouwen is daar genitaal gemutileerd. Ook in het sjiitische, Arabische zuiden van Irak blijkt genitale verminking voor te komen. In een door Wadi onderzochte regio is waarschijnlijk een kwart van de vrouwen genitaal verminkt. Een rapport daarover verschijnt zeer binnenkort.
FGM is ingebed in de cultuur van 'eer'. Het vormt met eerwraak, gedwongen huwelijken en andere vormen van vrouwenmishandeling één geheel. Von der Osten: "In de beleving van mensen is die 'eer' het fundament van de samenleving en is hij geconcentreerd tussen de benen van de vrouw." Hij somt drie fabels op over FGM. De eerste is dat het alleen zou voorkomen in Afrika en in Jemen. Maar de verminking vindt ook plaats in Maleisië en Indonesië, en wel op zeer grote schaal. Je leest soms geruststellend dat in die landen FGM bestaat uit een symbolische, onschuldige inkeping in de clitoris. Dat is fabel nummer twee. Von der Osten: "Zo'n nauwkeurige ingreep lukt misschien in een modern ziekenhuis. Maar wie kan dat betalen? En met een scheermesje of een glasscherf gaat het echt niet."
Wet-scholen
De derde fabel is dat de islam niets te maken heeft met FGM. In Egypte en in andere Afrikaanse landen ondergaan inderdaad ook vele miljoenen christelijke vrouwen deze verminking. Von der Osten: "Maar ten oosten van het Suezkanaal is FGM zuiver een probleem van moslims. In Iraaks Koerdistan wonen ook christenen en die doen het niet. Ook de Unesco houdt vol dat de islam er niets mee te maken heeft. Prachtig was wat een Saoedische hoogleraar daarover zei: 'Wij als moslims hebben veel meer last van de angst voor islamofobie dan van de islamofobie zelf.'" In de islam zijn er 'wet-scholen' die elk een eigen interpretatie hebben van de sharia. Von der Osten: "Geen ervan keurt genitale verminking af. De sjafi'itische school noemt FGM zelfs een religieuze verplichting." Opvallend is dat een wet-school die als streng geldt en veel volgelingen heeft in Saoedi-Arabië het meest negatief is over genitale verminking. Die komt in dat land dan ook weinig voor, afgezien van enige grensgebieden. Er zijn in de islamitische wereld de laatste jaren weliswaar vooraanstaande geestelijken geweest die FGM wel afkeurden, maar in Indonesië en Maleisië voeren salafisten juist een campagne voor vrouwenbesnijdenis. In Iraaks Koerdistan zijn de meeste dorpsgeestelijken voor vrouwenbesnijdenis, al is er nu ook in die kringen een discussie. Welke resultaten zijn er geboekt? Wadi heeft twee mondiale conferenties georganiseerd over FGM, de laatste vorige maand in Istanbul. Het percentage besneden meisjes tussen de vijf en de tien jaar oud is in Iraaks Koerdistan gedaald tot ongeveer 50. Wettelijk is meisjesbesnijdenis daar nu verboden. Er zijn 'FGM-vrije dorpen'. Ook is er een wet tegen FGM in de maak die in heel Irak zal gelden. Maar daarmee is het verschijnsel nog niet verdwenen. Von der Osten: "Vergelijk het met het zuiveren van water. Je voegt chlorine toe en eerst zie je geen resultaat omdat de bacteriën blijven leven. Maar er is een omslagpunt, je blijft chlorine toevoegen en bij een bepaalde hoeveelheid gaan de bacteriën plotseling toch dood. Zo ongeveer bestrijden wij FGM."
Nooit had hij kunnen vermoeden dat de afkorting FGM een zo belangrijke rol in zijn leven zou gaan spelen. FGM staat voor female genital mutilation, in het Nederlands doorgaans aangeduid als meisjesbesnijdenis. "Ik vind het een van de verschrikkelijkste verschijnselen die ik ken", zegt Thomas von der Osten-Sacken (1968), Duits journalist maar ook directeur van de in Frankfurt gevestigde hulporganisatie Wadi, die actief is in het Midden-Oosten. "Voor mij komt het ergens op de tweede of derde plaats, na zaken als nationaal-socialisme en fascisme." Hulporganisatie Wadi probeert mensen te helpen hun lot in eigen hand te nemen. Dat is een zware opgave in het Midden-Oosten, waar vaak de angst regeert, waar onvrijheid de regel en vrijheid de uitzondering is, waar dictaturen het politieke leven bepalen en godsdienst, familieclans en harde taboes het mensen bijna onmogelijk kunnen maken hun eigen leven vorm te geven. Op een van die taboes stuitte, tot eigen grote verrassing, Wadi in het Koerdische noorden van Irak: genitale verminking. Dat die gruwelijke gewoonte, die vrouwen in hun latere leven vaak goeddeels van hun seksuele genot berooft en nog tal van andere problemen kan veroorzaken, ook in Irak voorkwam was tot dan toe een goed bewaard geheim.
Ontnuchterend
Wadi deed de schokkende ontdekking pas na elf jaar. In 1993 begon de organisatie haar werkzaamheden in het Koerdische noorden van Irak, dat een paar jaar eerder was bevrijd van de dictatuur van Saddam Hoessein. Koerdische medewerkers bezochten dorpen. Ze probeerden een vertrouwensrelatie op te bouwen. Over FGM hadden ze het niet.
Von der Osten: "Maar toen dat vertrouwen er was, begonnen dorpsvrouwen ineens zelf over meisjesbesnijdenis. Was dat nou goed of slecht? Dat was in 2004. Dat ze die kwestie aan de orde stelden was schokkend voor onze Koerdische vrouwelijke medewerkers. Vaak hadden ze zelf die verminking ondergaan. Voor ons als niet-Koerden was het ontnuchterend: we waren al elf jaar in Iraaks Koerdistan bezig. We dachten iets te begrijpen, maar we hadden zelfs niet het flauwste vermoeden dat dit probleem ook daar speelde. Het was een absoluut taboe. Zelfs onze eigen Koerdische medewerksters waren er niet uit zichzelf over begonnen. Tot dan toe dachten we dat FGM een Afrikaans verschijnsel was. In de Arabische wereld zou FGM alleen voorkomen in Egypte, Soedan en Jemen. En verder moest je voor FGM in Ethiopië, Somalië, Eritrea en Afrika zuidelijk van de Sahara zijn. En nu troffen we het ineens ook aan in het noorden van Irak."
Bestrijding van FGM werd een hoofdtaak voor Wadi. Bij een onderzoek in vijftig Koerdische dorpen bleek van de ongeveer duizend ondervraagde vrouwen maar liefst driekwart verminkt te zijn. De verhalen zijn gruwelijk. De operatie wordt uitgevoerd door vroedvrouwen, als de meisjes een jaar of vier oud zijn. De vroedvrouwen gebruiken scheermesjes, nagelschaartjes of glasscherven. Om ontstekingen tegen te gaan strooien ze as op de wond.
Von der Osten: "Ook de psychologische schade is enorm. Het meisje ziet haar moeder als haar grote beschermster. En dan levert ze haar uit aan een vrouw die zoiets doet. Ze ervaart dat als een verschrikkelijk verraad." Later kan een huwelijk onder zware druk komen te staan. De man vindt de vrouw onverschillig en ziet niet de link met de genitale verminking. De 'oplossing' kan dan een huwelijk met een tweede vrouw zijn. De Koerdische regering probeerde de informatie van Wadi te negeren. Maar de discussie was losgebrand. Soms braken er conflicten uit tussen mannen en vrouwen, wanneer bleek dat een dochter was besneden zonder dat de vader het wist. Ook ontdekten soms broers voor het eerst dat hun eigen zusters genitaal verminkt waren.
Verboden
De staat begon te bewegen. Sinds 2011 is in het Koerdische gebied FGM bij wet verboden. Von der Osten: "De Koerden kunnen de Nederlandse belastingbetaler bedanken. Onze FGM-campagnes hebben miljoenen euro's gekost. Veel geld kwam uit Nederland." Wadi werkt samen met de Nederlandse ontwikkelingsorganisatie Hivos. Wadi krijgt nu ook steun van Unesco. Die hulp kwam niet vanzelf. De VN reageerden eerst niet en meldden later dat Irak niet op de lijst van FGM-landen stond. Wadi begon ook elders onderzoek te doen. In Oman, evenmin op de VN-lijst, bleek FGM massaal verbreid. Mogelijk 80 procent van de vrouwen is daar genitaal gemutileerd. Ook in het sjiitische, Arabische zuiden van Irak blijkt genitale verminking voor te komen. In een door Wadi onderzochte regio is waarschijnlijk een kwart van de vrouwen genitaal verminkt. Een rapport daarover verschijnt zeer binnenkort.
FGM is ingebed in de cultuur van 'eer'. Het vormt met eerwraak, gedwongen huwelijken en andere vormen van vrouwenmishandeling één geheel. Von der Osten: "In de beleving van mensen is die 'eer' het fundament van de samenleving en is hij geconcentreerd tussen de benen van de vrouw." Hij somt drie fabels op over FGM. De eerste is dat het alleen zou voorkomen in Afrika en in Jemen. Maar de verminking vindt ook plaats in Maleisië en Indonesië, en wel op zeer grote schaal. Je leest soms geruststellend dat in die landen FGM bestaat uit een symbolische, onschuldige inkeping in de clitoris. Dat is fabel nummer twee. Von der Osten: "Zo'n nauwkeurige ingreep lukt misschien in een modern ziekenhuis. Maar wie kan dat betalen? En met een scheermesje of een glasscherf gaat het echt niet."
Wet-scholen
De derde fabel is dat de islam niets te maken heeft met FGM. In Egypte en in andere Afrikaanse landen ondergaan inderdaad ook vele miljoenen christelijke vrouwen deze verminking. Von der Osten: "Maar ten oosten van het Suezkanaal is FGM zuiver een probleem van moslims. In Iraaks Koerdistan wonen ook christenen en die doen het niet. Ook de Unesco houdt vol dat de islam er niets mee te maken heeft. Prachtig was wat een Saoedische hoogleraar daarover zei: 'Wij als moslims hebben veel meer last van de angst voor islamofobie dan van de islamofobie zelf.'" In de islam zijn er 'wet-scholen' die elk een eigen interpretatie hebben van de sharia. Von der Osten: "Geen ervan keurt genitale verminking af. De sjafi'itische school noemt FGM zelfs een religieuze verplichting." Opvallend is dat een wet-school die als streng geldt en veel volgelingen heeft in Saoedi-Arabië het meest negatief is over genitale verminking. Die komt in dat land dan ook weinig voor, afgezien van enige grensgebieden. Er zijn in de islamitische wereld de laatste jaren weliswaar vooraanstaande geestelijken geweest die FGM wel afkeurden, maar in Indonesië en Maleisië voeren salafisten juist een campagne voor vrouwenbesnijdenis. In Iraaks Koerdistan zijn de meeste dorpsgeestelijken voor vrouwenbesnijdenis, al is er nu ook in die kringen een discussie. Welke resultaten zijn er geboekt? Wadi heeft twee mondiale conferenties georganiseerd over FGM, de laatste vorige maand in Istanbul. Het percentage besneden meisjes tussen de vijf en de tien jaar oud is in Iraaks Koerdistan gedaald tot ongeveer 50. Wettelijk is meisjesbesnijdenis daar nu verboden. Er zijn 'FGM-vrije dorpen'. Ook is er een wet tegen FGM in de maak die in heel Irak zal gelden. Maar daarmee is het verschijnsel nog niet verdwenen. Von der Osten: "Vergelijk het met het zuiveren van water. Je voegt chlorine toe en eerst zie je geen resultaat omdat de bacteriën blijven leven. Maar er is een omslagpunt, je blijft chlorine toevoegen en bij een bepaalde hoeveelheid gaan de bacteriën plotseling toch dood. Zo ongeveer bestrijden wij FGM."
.
